بازار پرچالش بلیت برای سفر

«بلیت گیر نمی‌آید»؛ این را می‌شود تقریباً از افراد زیادی شنید که قصد سفر به شهرهای مختلف کشور دارند. اگر این سفر در پیک سفر و حوالی ایامی خاص باشد، قطعاً باید از خیر هواپیما، قطار و حتی اتوبوس گذشت و به گزینه دیگری یعنی خودروی شخصی یا سواری کرایه‌ای اندیشید، زیرا با جست‌وجو در سایت‌ها و اپلیکیشن‌های فروش بلیت، چیزی جز «ظرفیت تکمیل شد» پیش رویتان قرار نمی‌گیرد. سؤال مهم این است که اگر ظرفیت تکمیل است چرا در محل دیگری فروخته می‌شود؟

کمبود بلیت، مسافران بین‌شهری را با چالش جدی روبه‌رو کرده، به طوری که آنان برای تهیه بلیت یا ساعت‌ها چشم‌انتظار ظرفیت خالی یا کنسلی هستند یا دست به دامن واسطه‌ها می‌شوند؛ واسطه‌های فرصت‌طلبی که در مقاطع مختلف با دریافت پول بیشتر از مسافر و عدم ارائه قبض دریافتی، به بازار نابسامان بلیت دامن می‌زنند.

همکاران نگارنده این گزارش در هفته گذشته و اواسط هفته درگیر تهیه چالش بلیت به مقصد مورد نظر خود بودند که هیچ‌کدام نتوانستند از سه گزینه فوق بلیت تهیه کنند و با درک مسائل و مشکلات این بخش، در نهایت مجبور به سفر با خودروی شخصی شدند.

«میترا»، یکی از مسافرانی است که در سفر به شیراز با این چالش مواجه شده است. او از دو هفته قبل از تاریخ سفر، سایت‌های هواپیمایی و آژانس‌ها را جست‌وجو کرده است تا در تاریخ مدنظر سفر کند.

وی‌می‌گوید: در سایت‌ها خبری از بلیت هواپیما از تهران به مقصد شیراز در تاریخ مورد نظر نبود و تمام پروازها حتی تا ماه آینده نشان از تکمیل بودن بلیت‌های پرواز می‌داد واین موضوع در حمل‌ونقل ریلی نیز صدق می‌کرد، حتی در سایت‌های حمل‌ونقل جاده‌ای نیز نتوانستم بلیتی برای سفر با اتوبوس تهیه کنم، اما در مراجعه به پایانه با صندلی خالی بیشتر اتوبوس‌ها مواجه شدم. به گفته او، اتوبوس‌ها به ردیف در پایانه دیده می‌شدند اما چیزی که بیش از همه به چشم می‌آمد حضور خودروهای شخصی از پراید تا کمری با قیمت‌های گزاف بود.

«سعیده» مسافر دیگری بود که به همین شکل با این مسأله مواجه شده است. او نیز می‌گوید: از ۱۵ روز قبل اقدام به خرید بلیت سفر کردم اما به هیچ عنوان در روزهای متمادی موفق به تهیه بلیت نشدم. او در پاسخ به این پرسش که آیا چنین چالشی در سال‌های قبل هم وجود داشت، پاسخ منفی می‌دهد و اضافه می‌کند: تا همین یکی، دو سال پیش به راحتی می‌شد در هر ساعتی برای هر مقصدی بلیت خریداری کرد اما این موضوع اکنون به راحتی امکان‌پذیر نیست.

پیشی گرفتن تقاضا از عرضه

حسن خوشخو، معاون هوانوردی سازمان هواپیمایی کشور در این زمینه به «ایران» می‌گوید: عدم تناسب بین عرضه و تقاضا در برخی مسیرها موجب اختلال در بازار فروش بلیت سفر شده است. به گفته این مسئول، آمارها نشان می‌دهد در مقایسه با سال گذشته، پروازی کم نشده که به واسطه آن بلیت نایاب شود. همچنین عرضه با همان تعداد که فعال بوده اتفاق می‌افتد، اما تقاضا در برخی مسیرهای پرتردد و پرترافیک بیشتر است.

خوشخو می‌گوید: ظرفیت هواپیماهای شرکت هواپیمایی معمولاً به صورت پلکانی باز می‌شود و بلیت‌هایش به فروش می‌رسد. البته تعداد بسیار کمی از ظرفیت نیز برای امور اورژانسی (لیست انتظار) قرار می‌گیرد.

به گفته معاون هوانوردی سازمان هواپیمایی کشور، حدود ۱۷۰ هواپیما در لاین پرواز فعالیت می‌کنند و طبق آنالیز سازمان جهانی هواپیمایی تا سال ۲۰۳۵ رقم استفاده از این نوع حمل‌ونقل ۲.۵ برابر افزایش پیدا می‌کند.

بنابراین کشورهایی که در این زمینه پیشرو هستند و می‌خواهند در چرخه رقابت بمانند باید ظرفیت خود را تا ۲.۵ برابر افزایش دهند. طبق آخرین آمار و آنالیزی که در کشور ما انجام شد، برای ماندن در رقابت به حدود ۵۰۰ هواپیما در ناوگان حمل‌ونقل هوایی نیاز است.

مسافر و تقاضا رو به افزایش است

در حوزه حمل‌ونقل جاده‌ای، داریوش باقرجوان، مدیرکل دفتر حمل مسافری سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای می‌گوید: براساس سوابق و بانک‌های اطلاعاتی، تعداد ناوگان اتوبوسی دارای کارت هوشمند فعال در حمل‌ونقل عمومی جاده‌ای حدود ۱۵ هزار دستگاه ناوگان اتوبوس جاده‌ای است. هرچند تعداد اتوبوس در مقایسه با سال گذشته ثابت است، اما نباید عدد سن و سال ناوگان را نادیده گرفت، زیرا هر چه سن اتوبوس از ۱۰ سال فراتر رود، رفته رفته ظرفیت و توان پیمایش آن در مسافت‌های بلند از دست می‌رود و به مسافت‌های متوسط و کوتاه سوق پیدا می‌کند.

او در پاسخ به این سؤال که اکنون در زمان خارج از پیک سفر هستیم اما همچنان با نبود بلیت مواجه می‌شویم، می‌گوید: سه ماه مهر، آبان و آذر سال ‌جاری در مقایسه با سال گذشته در همین زمان حدود ۲۸ درصد افزایش در بخش حمل‌ونقل عمومی جاده‌ای و حدود ۱۶ درصد در ۹ ماهه را نشان می‌دهد که نشان از افزایش تقاضاست.

مدیرکل دفتر حمل مسافری سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای با بیان اینکه چند پارامتر در این مباحث مطرح است، ادامه می‌دهد: در حدود ۶ سال گذشته عدد ورود ناوگان به بخش حمل‌ونقل عمومی جاده‌ای بسیار ناچیز و نزدیک به صفر بوده، همچنین تقاضا در این بخش با افزایش مواجه شده است. نکته سوم این است که میانگین سنی ناوگان ما نزدیک به ۱۵ سال است، در حالی که ناوگان اتوبوسی معمولاً در رده ۱۰ و ۱۱ سال قابل قبول است و هرچه میانگین سنی ناوگان بالا برود، توان پیمایش در مسافت‌ها و تقاضای بلند و متوسط کاهش پیدا می‌کند.

او به مسأله دیگری هم اشاره می‌کند و می‌گوید: در حال حاضر با توجه به محدودیت تعداد ناوگان شرکت‌های حمل‌ونقل، توان برنامه‌ریزی ۱۵ روزه یا یک‌ماهه نیز وجود ندارد.

هرچند توصیه می‌کنیم حتماً بازه پیش‌فروش ۱۵ روزه تا یک‌ماهه باشد اما بعضاً اتفاق می‌افتد به واسطه وجود شرایط تقاضا، نمی‌توان در بازه فوق پیش‌فروش انجام داد و شرکت ناگزیر می‌شود بازه را دو یا سه روزه انجام دهد و به دلیل بالا بودن تقاضا، بلیت‌ها بلافاصله به فروش می‌رسد.

بلیت با قیمت بالاتر هست!

امروزه این موضوع بسیار رایج است که در سایت‌های مجاز فروش بلیت، شاهد تکمیل ظرفیت هستیم، اما مردم با مراجعه به مکان دیگری می‌توانند بلیت پرواز را با قیمت بالاتر و بدون دریافت قبض خریداری ‌کنند.

این مسئول با اشاره به اینکه در روند فروش بلیت عده‌ای در حال سوء‌استفاده هستند، می‌گوید: ممکن است افرادی از این شرایط و محدودیت‌های ایجاد شده سوءاستفاده کنند که آن را رد نکرده و تأکید می‌کنیم این موضوع مصداق بارز تخلف است و قطعاً هر شکایتی که صورت گیرد، پیگیری می‌کنیم.

او ادامه می‌دهد: هر چند همکاران ما در بخش استان‌ها موظف به نوسازی و یکپارچه‌سازی سامانه‌های فروش بلیت هستند اما متقاضیان نیز در صورت مواجهه با هر گونه تخلف می‌توانند با تلفن گویای ۱۴۱، سامانه پیامکی ۲۰۰۱۴۱ و وب‌سایت سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای ir.۱۴۱.www نقطه نظرات و تخلفات احتمالی را اعلام و کد رهگیری دریافت کنند تا مشکلات و مسائل به صورت ریشه‌ای حل شود.

ماجرا چیست؟

شاید قدری باور کردنش سخت باشد اما وسایل حمل‌ونقل عمومی مثل هواپیما، قطار و اتوبوس‌های بین‌شهری نیز دچار فرسودگی می‌شوند و قیمت بالای قطعات و عدم صرفه اقتصادی حمل مسافر، آنها را زمینگیر می‌کند. به همین دلیل است که بسیاری از رانندگان اتوبوس‌های بین‌شهری معتقدند اتوبوس‌داری برایشان صرفه اقتصادی ندارد و به خاطر هزینه‌های بالای تعمیرات، قطعات و وجود اجناس چینی با قیمت پایین‌تر، ترجیح می‌دهند اتوبوس را بفروشند و تریلی بخرند