ابهامات کاهش خالص دارایی‌های خارجی/ از منابع ارزی آزادشده برداشت شد یا دلارهای صندوق توسعه؟

همچنین  بررسی آمار ماهانه بانک مرکزی حاکی از این است که رشد دارایی خارجی نسبت به انتهای سال گذشته به بیشترین کاهش خود در شش ماه گذشته رسیده است.

لازم به ذکر است طبق داده های بانک مرکزی این نهاد در اسفند سال قبل 682 هزار و 430 میلیارد تومان دارایی خارجی داشته که تا شهریور سال جاری 27.8 درصد از آن کاسته شده است. همچنین رشد نقطه به نقطه نیز نشان می‌دهد مقدار این دارایی‌ها نسبت به شهریور سال قبل 14.6 درصد کاهش یافته است. به عبارت دیگر در شش ماه نخست امسال حدودا 189 هزار و 700 میلیارد تومان از ذخایر خارجی بانک مرکزی کسر شده است.

شیرجیان: کاهش دارایی های خارجی بانک مرکزی به معنای ارزپاشی نیست

اگرچه گمانه زنی های مختلفی در خصوص دلایل کاهش 28 درصدی دارایی های خارجی بانک مرکزی در رسانه ها تا کنون مطرح شده است، اما به نظر می رسد فعلا نمی توان به طور دقیق در خصوص علت این موضوع اظهار نظر کرد. 

البته شیرجیان، معاون اقتصادی بانک مرکزی اخیرا در همایش اقتصاد ایران با اشاره به دلیل کاهش 190 همتی خالص دارایی های خارجی بانک مرکزی گفته بود: برخی افراد تحلیل‌هایی از کاهش ذخایر خارجی بانک مرکزی ارائه کرده‌اند و این در حالیست که در سنوات گذشته نیز در طول سال ذخایر خارجی بانک مرکزی تعدیل شده است. تعدیل ذخایر خارجی بانک مرکزی دلایل مختلفی دارد و اصلا به معنی ارزپاشی بانک مرکزی نیست.

وی ادامه داد: یکی از دلایل تعدیل ذخایر خارجی بانک مرکزی این بود که دولت سال گذشته سهمی از ذخایر صندوق توسعه ملی استقراض کرد و ریال آن را از بانک مرکزی تحویل گرفت که ارز آن امسال عرضه شد.  دلیل دیگر کاهش ذخایر خارجی به واسطه دسترسی به منابع ارزی بود که در سال‌های گذشته ریال آن به دولت داده شده بود اما ارز آن مسدود ماند و با آزادسازی این منابع، ارز به واردکنندگان تخصیص داده شده است.

ماجرای عدم تسویه بدهی دولت به صندوق توسعه ملی چیست؟

از طرفی بررسی عملکرد بودجه 1402 نشان میدهد طی هفت ماه نخست سال جاری حدود 25 هزارمیلیارد تومان برداشت از صندق توسعه ملی توسط دولت صورت گرفته است. مرکز پژوهش های مجلس نیز برآورد کرده که تا پایان سال حدود 195 همت مجموع برداشت از صندوق توسعه ملی باشد.

گفتنی است با توجه به مانده استقراض دولت از صندوق توسعه ملی در سال 1401 و تاخیر در حصول، معادل 25 هزار میلیارد تومان منابع در قالب بدهی به صندوق توسعه ملی تامین شده است که به سرجمع واگذاری دارایی های مالی افزوده شده است.

همچنین با مجوز اخذ شده جدید برداشت 20 درصد سهم صندوق توسعه ملی در سال 1402 پیش بینی می شود 170 هزار میلیارد تومان نیز به این منابع افزوده شود.

کاهش دارایی های خارجی بانک مرکزی معادل میزان استقراض دولت از صندوق توسعه ملی

نکته ای که در اینجا وجود دارد این است که کاهش خالص دارایی های خارجی بانک مرکزی دقیقا معادل میزان استقراض دولت از صندوق توسعه ملی (عدم تسویه بدهی سال گذشته ) است. به بیانی دیگر به گفته معاون اقتصادی بانک مرکزی دولت در سال گذشته معادل 190 همت از صندوق توسعه استقراض ارزی کرده است که با توجه به ایام پایانی سال، ریال این ارز ها را در سال جاری در اختیار دولت قرار داده است.

البته به گفته ی شیرجیان این موضوع قسمتی از کاهش دارایی خارجی بانک مرکزی را توجیه می کند و قسمت دیگر آن مربوط به آزاد سازی ارز های بلوکه شده ی سال های اخیرا (از جمله ارز های بلوکه شده در کره جنوبی و TBI عراق) است.

اما سوالی که در اینجا به ذهن می رسد  این است که با توجه به برابری مقداری کاهش دارایی های خارجی بانک مرکزی و پیش بینی استقراض 190 همتی دولت از صندوق توسعه، آیا کاهش دارایی های خارجی صرفا مربوط به استقراض از صندوق توسعه ملی نیست؟ سوال دیگری که مطرح می شود این است که آیا از منابع آزاد شده تا کنون استفاده شده است؟