زندگی‌های ماشینی و «صله رحم»

پایگاه رهنما:

یکی از مسائلی که در دین و آیین ما مسلمانان بسیار مورد تاکید قرار گرفته، اهتمام نسبت به «صله رحم» است. «صله» در لغت به معنای احسان و دوستی است و مراد از «رَحِم» نیز خویشاوندان و بستگان است در اصطلاح، صله رحم محبت و سلوك داشتن با خویشان و نزدیكان است.

عروة بن یزید از امام صادق علیه السلام  درباره تفسیر آیه «وَ الذینَ یصلونَ ما اَمرَ اللهُ بهِ اَن یوصلَ» پرسید. آن حضرت پاسخ داد: «مراد از كسانی كه خداوند پیوستن به آنان را فرمان داده، خویشاوندان توست». بنابراین، صله رحم، پیوند با تمام خویشان می‌باشد، بدیهی است كه خویشاوند هر قدر به انسان نزدیك‌تر باشد. وظیفه او در حفظ پیوند، شدیدتر و لازم‌تر است.

اسلام تحكیم پیوندهای خویشاوندی واستحكام روابط خانوادگی را به شدت مورد تأكید و توجه قرار داده و صله رحم و رسیدگی به بستگان را به عنوان یك ارزش الهی واجب كرده است و خدای متعال آن را در ردیف پرستش خویش قرار داده، می فرماید: «خدا را بپرستید و هیچ چیز را شریك او قرار ندهید و به پدر و مادر و خویشان نیكی كنید».

در جای دیگر می‌فرماید: «بترسید از آن خدایی كه به نام او از یكدیگر درخواست می‌كنید؛ و درباره ارحام كوتاهی نكنید، همانا خداوند مراقب شماست».

بدون شک این همه تاکید بر صله رحم بی دلیل نیست. بلکه ارتباط با خویشاوندان آثار روحی و روانی بسیار زیادی دارد و به همین خاطر است که تا این حد در اسلام به آن تاکید شده است. یکی از مهمترین این آثار که در احادیث و روایت به آن اشاره شده، طول عمر است. شاید برای برخی عجیب برسد که چطور ممکن است صله رحم و رفت و آمد با خویشاوندان بر روی افزایش طول عمر اثر بگذارد؟! این در حالی است که با پیشرفت علم روانشناسی به راحتی می توان این تأثیر را از نظر علمی نیز ثابت کرد. در دوران کرونا کم نبودند افرادی که دچار استرس‌های شدیدی می‌شدند که حتی پس از اتمام دوران این ویروس نیز این استرس‌ها تاکنون روی شخصیت این افراد تاثیرگذار بوده است. بدون شک یکی از مهمترین دلایل این استرس‌ها این بود که رفت و آمد و دورهمی‌ها کم شد، در صورتی که بشر برای اینکه از روحیه شاداب و سرزنده ای برخوردار باشد، باید در اجتماع صمیمی حضور داشته باشد و هیچ اجتماعی بهتر از فامیل نیست.

اما متاسفانه در سال های اخیر و به موازات گسترش زندگی‌های شهری و آپارتمانی و مشغلات گوناگون، رفت و آمدها بسیار کم شده و اين تنهایی شاید به ظاهر دردسرهای کمی داشته باشد اما در واقعیت اثرات جبران‌ناپذیری خواهد داشت؛ به خصوص هرچه سن افراد بالاتر می رود و آرام آرام به آرامش بیشتری نیاز پیدا می‌کنند، این صله رحم است که می‌تواند روحیه انسان را حفظ کند. تنهایی نتیجه ای جز خمودگی و افسردگی نخواهد داشت و برعکس دورهمی‌های منظم باعث می‌شود به خصوص پیرمردها و پیرزن‌ها امیدشان به زندگی افزایش یافته و طول عمرشان افزایش می‌یابد. از دیگر آثار صله رحم افزایش روزی است؛ امام باقر (عليه السلام) فرموده‌اند: «رسيدگى به خويشاوندان و مرتفع ساختن احتياجات آنها، اعمال انسان را رشد و نمو داده [عاملى براى تكثير اعمال نيك است] و موجب زيادى اموال و رفع بلا و مصيبت گشته و محاسبه را آسان و اجل را به تأخير مى اندازد».

و چه عجیب است که تا این حد در اسلام به صله رحم تاکید شده اما در جامعه امروز ما کمتر به این مهم توجه می شود. بدون شک با رفت و آمد است که روحیه انسان به خصوص در این وانفسای دنیای مجازی حفظ می شود. البته از یاد نبریم که یکی از دلایل کاهش رفت و آمد سخت‌گیری در پذیرایی و مهمانی دادن است. نباید هرگز تجملات و پذیرایی مجلل موجب شود که از مهمانی دادن پرهیز کنیم. متاسفانه در چند سال اخیر بسیار این موضوع در مهمانی ها خودنمایی می‌کند. حتی رسم شده است که صاحبخانه حتما دو نوع غذا سر سفره بگذارد و انواع دِسِرها را در کنار غذای اصلی در چیدمان سفره بگنجاند! بدون شک این نوع پذیرایی باعث می شود میزبان به خصوص بانوی خانه کمتر به مهمانی دادن رغبت نشان دهد، این در حالی است که اگر عادت کنیم سفره‌هایی ساده‌تر پهن کنیم و مهمانی‌ها را به خودمان و مهمان سخت نگیریم شاید دیگر این چنین دست و بالمان برای دورهمی بسته نشود؛ هر چند که این سادگی هیچ منافاتی با احترام و حرمت قائل شدن برای مهمان ندارد.