رمزگشایی از سند سپتامبر

پایگاه رهنما:

این بار نوبت به یک سند دیگر رسید؛ سندی برای رمزگشایی اصحاب سیاست. سند سپتامبر چیست و چگونه وارد محاورات مذاکرات هسته ای شد؟ هرچه به موعد اکتبر در ارتباط با بند‌های غروب برجام نزدیک‌تر می‌شویم، موضوع آینده مذاکرات جاری میان ایران و طرف‌های توافق هسته‌ای بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد. درحالی‌که مذاکرات بین ایران و طرف‌های غربی بر سر احیای برجام بیش از یک سال است که متوقف شده، طی چند روز اخیر مصاحبه‌ای از امیرعبداللهیان باعث شد تا بار دیگر مذاکرات احیای برجام به سرخط اخبار بدل شود. در این گزارش به دلالت های محتوای سند سپتامبر می پردازیم.

سند سپتامبر چیست؟

وزیر امور خارجه روز شنبه 11 شهریور در توضیحاتی به شرح وضعیت فعلی مذاکرات پرداخت و گفت: «امروز برای مردم نتیجه مهم است و اینکه اکنون در چه نقطه‌ای هستیم؟ اولا گفت‌وگوهای ما به مقدار زیادی با طرف‌های مقابل برجامی انجام شده و روی کاغذ آمده و سندی معروف به سند سپتامبر بین ما و طرف‌های مقابل آماده است.» ادامه متن مصاحبه امیرعبداللهیان بود که در آن به نقل از وی آمده بود: «هیچ وقت از مسیر دیپلماسی و مذاکره دور نشدیم. سلطان عمان طرح و ابتکاری را روی میز گذاشت و در چهارچوب آن گفت‌وگوهایی را به‌طور غیرمستقیم با آمریکایی‌ها داشتیم. در بخشی از گفت‌وگوها قطر به‌عنوان واسطه عمل کرد. اکنون روی میز دو سند داریم. یک سند درمورد آزادسازی پول‌های ایران است که امیدوارم طی دو سه هفته آینده این پول‌ها با روندی که پیش می رود و فعلا در مسیر درست قراردارد به حساب مورد نظر بانک مرکزی واریز شود.» ناصر کنعانی نیز دوشنبه هفته گذشته در نشست خبری هفتگی با رسانه‌های داخلی و خارجی در پاسخ به سوالی در مورد اخبار منتشرشده به نقل از وزیر امور خارجه مبنی‌بر وجود سندی به نام «سند سپتامبر» میان ایران و آمریکا در مورد مذاکرات احیای برجام گفت: «سند سپتامبر، سند جدیدی به شمار نمی‌رود و همان روند مذاکرات ایران و ۱+۴ است.» کنعانی در این ارتباط توضیح داد: «آخرین پیش‌نویس مذاکرات برجامی در چارچوب برجام در سپتامبر ۲۰۲۲ میلادی یا همان شهریور ماه ۱۴۰۱ آماده جمع‌بندی و بازگشت تمام طرف‌ها به برجام بود. آمریکا و شرکای اروپایی در یک محاسبه غلط و با نگاه به اغتشاشات ایران و سرمایه‌گذاری بر این اغتشاشات و نیم‌نگاهی به تحولات اوکراین با وقت‌سوزی و از بین بردن فرصت، از نهایی‌کردن مذاکرات سر باز زدند و یک بار دیگر نشان دادند که از اراده لازم برای بازگشت تمام طرف‌ها به توافق برخوردار نیستند. صحبت‌های وزیر امور خارجه در مصاحبه انجام شده، روشن است و صحبت‌های ایشان ناظر بر آن چیزی است که اشاره کردم.» از سوی دیگر  به تازگی شبکه خبری امریکایی بلومبرگ هم طی گزارشی مبنی بر اینکه مقامات دولت بایدن در چارچوب توافق محرمانه با کاهش تحریم‌های نفتی ایران موافقت کرده‌اند، منتشر کرد. کنعانی به گزارش بلومبرگ پاسخ داد: «جمهوری اسلامی ایران بار‌ها اعلام کرده که علاوه بر پایبندی به مسیر دیپلماتیک برای رفع تحریم‌های ظالمانه علیه ایران، معطل روند مذاکرات برجامی نمی‌ماند و بی‌اثر کردن تحریم‌های ظالمانه را با جدیت دنبال خواهد کرد و در عمل هم این را نشان داده که این موضوع را با جدیت دنبال می‌کند و منتظر احیاناً برجام یا احیاناً نگاه دولت امریکا درباره روابط تجاری ایران با دیگر کشور‌ها یا صادرات محموله‌های نفتی خود نمی‌ماند.»

• اشتباهات تحلیلی غرب

همه شرایط برای پایانی خوب مهیا شده بود ولی لابی رژیم اشغالگر قدس دنبال بهانه بود. بهانه با درگذشت خانم مهسا امینی برای هسته های خشونت طلب مهیا شد و در این شرایط دستگاه تحلیلی کشورهای غربی فریب طراحی رژیم اشغالگر قدس شدند. از سوی دیگر برخی از سرویس های غربی شرایط نبرد در جبهه اوکراین را نامناسب برای مسکو- به مثابه همکار راهبردی تهران- تلقی می کردند و در این شرایط فرمان آشوب سراسری در ایران را صادر کردند اما اشتباه راهبردی آنان به سرعت عیان شد و این طراحی چندلایه به سرعت به پایان نزدیک شد. کشورهای غربی پس از شکست پروژه آشوب در ایران و براندازی از طریق رویدادهای خشونت آمیز پلن دیگری را مدنظر قرار دادند. فرانسه نیز در اظهارنظری آشکار خواستار احیای توافق هسته‌ای شده است و آلمان نیز مراودات تجاری خود با ایران را از سر گرفته است اما مهم ترین رخداد پرونده تبادل زندانیان میان جمهوری اسلامی ایران و آمریکا بود.

• تبادل زندانیان میان ایران و آمریکا؛ یک گام رو به جلو

همزمان با مذاکرات احیای برجام در حال گفتگو و مذاکره بود، موضوع تبادل زندانیان میان ایران و آمریکا بود که در هفته‌های اخیر در چند مرحله به پیشرفت رسیده است. زمانی که ایران اعلام کرد به عنوان اولین مرحله از مبادله زندانیان، پنج شهروند آمریکایی را از زندان اوین به حبس خانگی منتقل می‌کند، آشکار شد. در ازای آن، واشنگتن ۶ میلیارد دلار از منابع مالی مسدود شده ایران در کره جنوبی را آزاد کرده و پنج زندانی ایرانی در آمریکا را آزاد می‌کند. ایالات متحده قبلاً با آزادسازی نزدیک به ۳ میلیارد دلار پول خرید نفت و گاز ایران توسط عراق موافقت کرده است.

در این رابطه سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان روند تبادل زندانیان را امیدوار کننده دانست و گفت: در مورد زندانیان با توجه به ماهیت فنی موضوع و توافق در ارتباط با دو موضوعی که صورت گرفت یک بازه زمانی صورت گرفت و تا الان این روند امیدوار کننده است. امیدواریم در بازه زمانی تعریف شده طرف مقابل به تعهداتش عمل کند و تبادل زندانیان در همان بازه زمانی انجام شود. امیدواریم این اتفاق رخ دهد و اجازه دهید منتظر نتیجه کار باشیم.

راهبرد تهران

با این شرایط که سند سپتامبر به عنوان اصلی ترین بستر تفاهم و توافق مطرح شده است؛ راهبرد جمهوری اسلامی ایران باید چگونه صورت بندی شود. به نظر می رسد که باید سه سطح راهبردی را مدنظر قرار داد؛ که عبارتند از:

1. قابلیت بازگشت‌پذیری پیشرفت‌های‌‌‌ هسته‌ای ایران به‌عنوان مهم‌ترین تضمین عینی موردمطالبه ایران محسوب می‌شود؛ چراکه این امکان را به ایران می‌دهد تا درصورت هرگونه بدعهدی سریعا فعالیت هسته‌ای خود را از سر بگیرد. تحقق تضمین عینی در گرو این است که ایران تجهیزات هسته‌ای خود را بدون جدا کردن اتصال‌ها در داخل کشور حفظ کند.
2. ایران تاکید دارد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نباید بر مبنای اسناد ساختگی رژیم‌صهیونیستی که با اهداف خاص سیاسی در اختیار آژانس قرار داده می‌شود، قضاوت و بر اساس آنها اعلام‌نظر کند و این نوع قضاوت برخلاف اصل بی‌طرفی و حرفه‌ای‌گری است. و شاید ایران در ادامه مذاکرات سال گذشته و سند سپتامبر ترجیح می‌دهد این پرونده به صورت سیاسی حل و فصل شود.
3. از منظر داخلی سند سپتامبر نباید به فرجام سند آوریل ختم شود. سندی که در اواخر دولت دوازدهم در دستور کار قرار گرفته بود و این دولت نیز با هدف دستاورد‌سازی سیاسی برخی درخواست‌های فرابرجامی را پذیرفته بود.   حانیه میرحاجتی