دیپلماسی بی پرده در عربستان

پایگاه رهنما:

پس از امضای توافق عادی‌سازی  روابط بین ایران و عربستان سعودی و بازگشایی سفارتخانه‌ها که هنوز کاملا محقق نشده ، فصل جدیدی در روابط دیپلماتیک دو کشور ایجاد شده است و سفر هفته گذشته وزیر خارجه  کشورمان به عربستان و دیدار با مقامات ارشد این کشور که به گفته امیرعبداللهیان «بی‌پرده و صریح » بود و ساعت‌ها طول کشید، ریل‌گذاری با هدف تقویت روابط دوجانبه خواهد بود که در حل بحران‌های منطقه‌ای هم تأثیر مثبتی خواهد گذاشت و هم  فرصت بهره‌برداری قدرت‌های خارجی برای برهم زدن ثبات منطقه را سلب خواهد کرد.

اگرچه آمریکا تلاش می‌کند با ماجراجویی‌های جدید در خلیج فارس در روند همکاری ایران و عربستان سعودی خلل ایجاد کند، اما به نظر می‌رسد رهبران دو کشور به دور از سیاست‌های واشنگتن به افزایش روابط دوجانبه و منطقه‌ای ادامه می‌دهند. وزیر امور خارجه که در ماه‌های اخیر مأموریت‌های دیپلماتیک زیادی را به کشور‌های مختلف انجام داده است، این بار از سوی دولت سیزدهم در مأموریتی جدید راهی عربستان شد تا برای تحکیم روابط دوجانبه با مقامات ارشد سعودی دیدار و گفتگو کند.

امیرعبداللهیان پس از گفتگو با فیصل بن‌فرحان، همتای عربستانی خود که گفته می‌شود حدود سه ساعت به طول انجامید، در نشست خبری مشترک حاضر شد و به تشریح این دیدار پرداخت. امیرعبداللهیان گفت: «روابط ایران و عربستان در مسیر درست خود قرار دارد و رو به پیشرفت است و ما مصمم هستیم که روابط دو کشور را در تمامی زمینه‌ها گسترش دهیم.» وزیر خارجه کشورمان گفته بود : «ما و عربستان اتفاق نظر داریم که چارچوب و فرمتی را تعریف کنیم که با مسئولیت وزیران خارجه دو کشور و تشکیل کمیته‌های تخصصی و متنوع، پیگیری روابط دو کشور در زمینه‌های مختلف را در دستورکار قرار دهیم.»

وزیر خارجه با اشاره به سیاست همسایگی دولت سیزدهم در عرصه سیاست خارجی گفت: «در این چارچوب در مسیر درست تقویت مناسبات با کشور‌های همسایه خود در حوزه خلیج فارس هستیم و آماده فعال کردن همه اسناد همکاری دوجانبه هستیم و برای امضای اسناد جدید نیز منطبق با نیاز‌های توسعه روابط دو کشور آمادگی داریم. همچنین از سفر گردشگران سعودی به‌ایران استقبال کرده و همه تسهیلات را برایشان فراهم می‌کنیم.

بن‌فرحان هم در این نشست خبری گفت: «ما در مورد مسائل دوجانبه و چندجانبه صحبت کردیم. دیدار امروز ما در راستای روابط دوجانبه و گسترش روابط دو کشور و افزایش امنیت در منطقه بود.» فیصل بن فرحان گفت که عربستان مایل است تمام نکات اصلی توافق با میانجیگری چین را چه اقتصادی و چه سیاسی پیگیری کند و بر اساس توافق صورت گرفته، سفارتخانه‌های دو کشور بازگشایی و سفرا مشخص شده‌اند. وزیر خارجه عربستان تأکید کرد: «ما منتظر سفر آقای رئیسی به عربستان بر اساس دعوت صورت گرفته از ایشان توسط پادشاه سعودی هستیم. ما به دنبال باز کردن صفحه جدیدی در روابط دو کشور هستیم.»

بی‌پرده و صریح با بن‌سلمان

وزیر خارجه ایران در ادامه رایزنی‌هایش در عربستان با محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان در جده دیدار و گفتگو کرد که به گفته او حدود ۹۰ دقیقه طول کشید. وزیر خارجه با بیان اینکه گفت‌وگوی صریح، بی‌پرده و نتیجه‌بخشی با ولیعهد عربستان داشتم، گفت: «بر مناسبات دوجانبه پایدار در همه زمینه‌ها تأکید شد و در منطقه بر امنیت و توسعه برای همه اتفاق‌نظر داریم.»

وزیر امور خارجه با تأکید بر فرصت‌های فراروی دو کشور گفت: «جمهوری اسلامی و عربستان سعودی می‌توانند با توسعه همه‌جانبه همکاری‌ها از جمله در حوزه سیاسی، اقتصادی، تجاری، ترانزیت، علم و فناوری، فرهنگی و مردمی، رشد و شکوفایی بیشتر را برای منطقه رقم بزنند.» ولیعهد عربستان هم در دیدار امیرعبداللهیان با ابلاغ سلام خود و پادشاه عربستان به مقام معظم رهبری(مدظله العالی) و رئیسی گفت: «نگاه عربستان به رابطه با ایران راهبردی بوده و در این زمینه عزم جدی داریم.»

سفر امیرعبداللهیان دو ماه پس از سفر بن‌فرحان به تهران نشان می‌دهد دو کشور سعی دارند هرچه سریع‌تر توافقات امضا شده در پکن را اجرایی کنند. به دلیل نفوذ و جایگاه عربستان در جهان عرب، توسعه روابط این کشور با تهران، به همگرایی بیشتر در خاورمیانه منجر خواهد شد و همان‌گونه که کشور‌های عربی مانند مصر و بحرین هم آمادگی خود را برای عادی‌سازی روابط با ایران اعلام کرده‌اند، علاوه بر مسئله سیاسی، در عرصه اقتصادی هم دو کشور پیشنهاداتی را ارائه داده‌اند و برگزاری نشست مشترک اتاق‌های بازرگانی دو کشور، فعال‌سازی خطوط پروازی، سرمایه‌گذاری مشترک، همکاری‌های علمی و پژوهشی و شرکت‌های دانش‌بنیان از دیگر موضوعاتی بود که در دیدار وزرای خارجه دو کشور مورد بررسی قرار گرفت. پیش‌تر نیز مقامات عربستان برای سرمایه‌گذاری در بازار ایران اعلام آمادگی کرده بودند و با بازگشایی سفارتخانه‌ها، تعاملات تجاری هم با سهولت انجام خواهد شد.

اختلافات باقی مانده بین دوکشور

هر چند ایران و عربستان آمادگی خود را برای پایان دادن به اختلافات اعلام کرده‌اند، اما به گفته مقامات دوطرف این به معنای توافق در همه حوزه‌ها نیست و در برخی موضوعات اختلافات بین دو کشور وجود دارد. تحلیلگران بر  این اعتقادند که بازدید‌ها و بازگشایی سفارتخانه‌ها نشان‌دهنده اقدامات مهم اعتمادسازی است. نزدیکی ایران و عربستان هنوز در مراحل اولیه خود قرار دارد و هنوز بسیار واضح نیست که دو طرف چگونه به نقاط مختلف اصطکاک خود رسیدگی خواهند کرد.

سفر امیرعبداللهیان به ریاض اولین سفر او به عربستان از زمان ازسرگیری روابط ایران و عربستان سعودی است و این سفر نشان‌دهنده پیشرفت بیشتر آن‌ها در بهبود روابط دوجانبه است.  اما نباید از این نکته غافل شد که هنوز برخی مسائل بین عربستان و جمهوری اسلامی باقی است.از نمونه های این اختلافات می توان به این موضوع اشاره کرد که  اخیراً عربستان سعودی مخالفت خود را با طرح‌های ایران برای توسعه میدان گازی آرش (الدوره) در خلیج فارس اعلام کرده است. عربستان سعودی و کویت هر دو مدعی کل  این میدان  گازی هستند، این  درحالی که ایران مدعی بخش شمالی این میدان  است.

علاوه بر این، در حال حاضر در پرونده‌های یمن و لبنان نیز اختلاف‌نظر‌ها بین تهران و ریاض کماکان وجود دارد و با وجود تلاش‌های ظاهری سعودی‌ها، تاکنون گشایشی در این دو مورد ایجاد نشده است. در صورتی که سعودی‌ها در حل موضوعات منطقه‌ای اراده جدی داشته باشند، یمن و لبنان هم دوباره رنگ آرامش به خود خواهند دید.
سفر امیرعبداللهیان به عربستان در زمانی انجام شد  که آمریکا در هفته‌های اخیر با استقرار ناو‌ها و نیرو‌های نظامی خود در دریای سرخ به بهانه مقابله با تهدیدات ادعایی ایران برای امنیت دریانوردی، سطح تنش‌ها را در منطقه بالا برده است. ایران همواره آمادگی خود را برای همکاری امنیتی با کشور‌های عرب خلیج فارس اعلام کرده و تاکید داشته  که تأمین امنیت منطقه باید به دست خود کشور‌ها انجام شود و قدرت‌های فرامنطقه‌ای غیر از بی‌ثبات‌سازی هدف دیگری ندارند. در حال حاضر هم واشنگتن با تقویت حضور خود در خلیج فارس به اعراب این سیگنال را می‌فرستد که همچنان آماده دفاع از امنیت آنها در برابر ایران است و نباید به سمت همگرایی با جمهوری اسلامی بروند و هم ایران با رایزنی های دیپلماتیکی با همسایگانش به دنبال ایجاد آرامش در منطقه و اطمینان بخشی به آنهاست که نه تنها هیچ تهدیدی از طرف ایران نخواهند داشت، بلکه با تحکیم روابط کشورهای منطقه، زمینه های توسعه فراهم تر و چالش ها هر چه زودتر مرتفع می شود.

محمد حسن رحمانی