جنگ یمن چگونه ارتش سعودی را رسوا کرد؟

به نقل از الوقت- نظام سعودی در حالی ۸۰ سالگی تاسیس این پادشاهی در شبه جزیره عربستان را در روز ۲۳ سپتامبر جشن گرفت که ولیعهد جوان این کشور محمد بن سلمان در سخنانی با اطمینان از توانایی‌های عربستان برای مقابله با تمامی تهدیدات خارجی و حفظ امنیت اعلام کرد: «به هیچ فردی اجازه نخواهیم داد به حاکمیت ملی یا امنیت کشورمان تعدی کند.» با این وجود تنها ساعاتی کافی بود تا درستی یا نادرستی این ادعا روشن شود. روز دوشنبه اخباری مبنی بر بمباران قایق تفریحی ۵۵۰ میلیون دلاری محمد بن سلمان توسط پهپاد موشک انداز صماد ۳ انصارالله یمن در رسانه‌های بین‌المللی انتشار یافت. این اتفاق در حالی به وقوع پیوست که مجتهد توئیت نویس مشهور عربستانی هفته قبل افشا کرد بن سلمان به دلیل نگرانی از سوء قصد جانی از سوی سایر شاهزاده‌های سعودی و مخالفانش، بیشتر وقت خود را در قایق تفریحی خود در شهر بندری جده در ساحل شرقی دریای سرخ می‌گذارند. حمله‌ای برای یادآوری فاصله زیاد میان شعار و واقعیت به ولیعهد خام و بی‌تجربه سعودی آنهم توسط نیرو‌های مردمی کشوری فقیر و در محاصره کامل زمینی و دریایی و هوایی.

از تجاوز نظامی عربستان و متحدانش به یمن بیش از سه سال می‌گذرد، اما در یک سال گذشته شکل مقابله انصارالله و جبهه مردمی یمن از ایستادگی در داخل خاک این کشور فراتر رفته و در راستای اصل ایجاد موازنه تهدید برخی از نقاط نظامی در عربستان و امارات را نیز هدف قرار می‌دهند.

قدرت نظامی عربستان: فربه، اما ضعیف

جنگ یمن همانند آیینه‌ای تمام‌نما ضعف‌های نظامی عربستان را که همواره طی دهه‌های گذشته سعی شده بود با خرید‌های تسلیحاتی کلان و پرزرق و برق پوشیده و یا کمرنگ شود را در مقابل چشمان جهانیان آشکار و عیان ساخت.

عربستان خریدار سنتی تسلیحات آمریکایی است. طبق گزارش اخیر روزنامه گاردین، آمریکا در پنج سال گذشته ۳۴ درصد فروش تجهیزات نظامی جهان را به خود اختصاص داده است که نیمی از این میزان به خاورمیانه فروخته شده است. براساس این گزارش در همین بازه زمانی، خرید‌های نظامی خاورمیانه دو برابر رشد یافته که در راس آن‌ها عربستان، مصر و امارات بزرگترین خریدار‌ها بوده اند.

در ادامه گاردین با اشاره به سفر محمد بن سلمان در هفته نخست ماه مارس سال جاری به لندن نوشت: انگلیس بیش از نیمی از سلاح‌های خود را به پادشاهی عربستان می‌فروشد که نسبت به گذشته صادرات سلاح انگلیس به این کشور ۲۲۵ درصد افزایش یافته‌است. همچنین این روزنامه انگلیسی فاش می‌کند که عربستان پس از مداخله نظامی در یمن ۷۸ جنگنده، ۷۲ هلی‌کوپتر جنگی و ۳۲۸ تانک از انگلیس خریداری کرد.

آلمان هم به عنوان یکی از مهمترین تامین کننده‌های تسلیحات عربستان است چند روز قبل به رغم مخالفت مرکل در ماه مارس برای فروش تجهیزات نظامی به طرف‌های جنگ یمن، برای دور نماندن از بازار پرسود عربستان مجددا فروش سلاح را به ریاض از سر گرفت. براین اساس با ارسال محموله‌ای مرکب از چهار سامانه موقعیت یابی توپخانه، این همکاری دوباره آغاز می‌شود.

طبق آمار موسسه صلح استکهلم عربستان پس از هند، در جایگاه دومین خریدار بزرگ سلاح دنیا قرار دارد که بخش اعظمی از آن‌ها پس از ورود این کشور به جنگ یمن تهیه شد. همچنین در ادامه روند تقویت بنیه نظامی این کشور، مقامات ریاض از بودجه ۲۰۸ میلیارد دلاری سال جاری، ۵۶ میلیارد دلار آن را که حدود ۲۱ درصد کل بودجه عربستان می‌شود را صرف امورات نظامی کرده اند. آن هم در شرایطی که بودجع سال ۲۰۱۸ عربستان ۵۲ میلیارد دلار کسری دارد.

با این همه، سعودی‌ها با همکاری نظامی متحدانش موفق نشدند جنگ یمن را به سود خود پیش ببرند و اخیرا به منظور افزایش توانمندی دفاع موشکی در برابر راکت‌های انصارالله، اعلام کردند تصمیم دارند سامانه اس ۴۰۰ روسی را خریداری کنند.

پیشرفت‌های موشکی و پهپادی یمن در دوران محاصره

محاصره زمینی و هوایی و دریایی ائتلاف متجاوز به یمن از مارس ۲۰۱۵ تاکنون ادامه دارد و جنگنده‌های سعودی را در این کشور موشک باران و تبدیل به خرابه تبدیل کردند. اما نه محاصره غیرانسانی و نه هدف قرار دادن زیرساخت‌های اقتصادی و حمله به غیرنظامیان هرگز منجر به تسلیم یمنی‌ها نشد. در اوایل جنگ، موشک‌ها و سلاح‌های موجود در انبار‌ها و مراکز نظامی ارتش یمن که در جریان تصرف پایتخت توسط انقلابیون در سال ۲۰۱۴ به دست کمیته‌های انقلابی افتاد ابزار مقاومت یمنی‌ها در برابر تهاجم مزدوران وابسته به سعودی و اماراتی بود. سلاح‌هایی شامل موشک‌های زمین به زمین با برد حدود ۱۲۰ کیلومتر، موشک‌های با برد حدود ۳۲۰ کیلومتر، موشک‌های اسکاد بی و موشک‌های توشکا با برد ۱۲۰ کیلومتر می‌شد.

اما بلافاصله نیرو‌های انصارلله با توجه به تحریم‌های نظامی و نیاز به دستیابی به سلاح‌های بازدارنده افزایش برد موشک‌هایشان را در دستور کار قرار دادند. نتیجه این روند دستیابی انصارالله به موشک‌هایی با برد ۵۰۰ و ۱۰۰۰ کیلومتر بود.

طبق اعلام یکی از مقامات وزارت دفاع یمن از ابتدای سال جاری میلادی بیش از ۹۰ موشک در پاسخ به حملات عربستان، به سمت فرودگاه‌ها و مراکز نظامی پرتاب شده است. همچنین انصارالله در تیرماه سال جاری با یک پهپاد دور برد از نوع "صماد ۲"، پالایشگاه آرامکو در ریاض پایتخت عربستان را هدف قرار داد که نشان دهنده افزایش برد حملات پهپادی و موشکی یمن به بیش از یک هزار کیلومتر است.

نگرانی سعودی‌ها و متحدانش از افزایش توان موشکی انصارالله که در ماه‌های اخیر تبدیل به اخباری عادی در رسانه‌های جهان شده است باعث گردیده تا ضمن بیشتر کردن محدودیت‌های وارداتی به این کشور حتی از ورود کالا‌هایی مانند کود شیمیایی کشاورزی و لوله‌های آب به بهانه استفاده در ساخت موشک جلوگیری کنند.

اگرچه پیشرفت‌های موشکی یمن برای ایجاد موزانه قدرت در برابر ارتش‌های تا دندان مسلح سعودی و اماراتی کافی به نظر نمی‌رسد، اما این توان موشکی اکنون تبدیل به عامل بازدارنده قابل توجهی شده اند. نگرانی رهبران سعودی از توان موشک‌های یمنی برای هدف قرار دادن تاسیسات نفتی آرامکو و دیگر مراکز نظامی و سیاسی و اقتصادی در عمق خاک عربستان علی رغم داشتن سامانه آمریکایی دفاع هوایی پاتریوت، به واقعیتی غیرقابل کتمان تبدیل شده است به صورتی که بالاترین مقامات این رژیم را واداشته است تا نسبت به توان حفظ امنیت این کشور در برابر تهاجم خارجی موضع‌گیری کنند.

یمن، باتلاق سیاسی و نظامی عربستان

محمد بن سلمان در کسوت وزیر دفاع عربستان گمان می‌برد قادر است به پشتوانه تجهیزات نظامی و حمایت‌های سیاسی برخی کشور‌های غربی از جمله آمریکا در کمتر از یک ماه یمن را تحت سیطره خود بگیرد. این استدلال باعث شد تا در اواخر سال مارس ۲۰۱۵، با پرواز جنگنده‌های سعودی بر فراز خاک یمن، نبرد آغاز شود. اما مقاومت جبهه مردمی این کشور با همراهی انصارالله، اجازه تحقق چنین سناریویی را به ریاض نداد. از این رو نبرد مذکور تا امروز به طول انجامیده که نتیجه آن برای عربستان ضمن ایجاد کسری در بودجه کشور، افزایش هزینه‌های نظامی و آشکار شدن ضعف‌های لجستیکی، نگرانی نسبت به واکنش سیاسی و حقوق بشری دیگر کشور‌ها است.

در گزارشی که اخیر ناظرین حقوق بشر از وضعیت انسانی یمن ارائه دادند، عربستان را عامل بروز فاجعه انسانی در این کشور اعلام کرده اند. در همین خصوص سعودی‌ها بیمناک هستند که این گزارش در شورای امنیت سازمان ملل مورد بررسی قرار گیرد؛ لذا تلاش دارند با لابی گری مانع طرح آن در شورای امنیت و یا در نهایت رای اعضا به محکومیت عربستان شوند.

در همین خصوص لئونید عیسایف، دانشیار دانشکده مطالعات آسیا و افریقا مدرسه عالی اقتصاد سن پترزبورگ به نقل از سفرای روسیه در عربستان و یمن عنوان کرد: «ریاض ضمن سعی برای جلب نظر مسکو در شورای امنیت، خواهان میانجگیری روسیه در روابط عربستان با ایران و همچنین با انصارالله یمن است.»

تقلای آل سعود و شخص بن سلمان برای خروج از مهلکه سیاسی و نظامی جنگ یمن، نشان دهنده عجز این کشور در خاتمه دادن به نبردی است که می‌تواند زمینه ساز افزایش توانمندی موشکی انصارالله و در معرض خطر قرار گرفتن خاک این کشور بیش از گذشته شود.