طلاق مصلحتی اردوغان از اخوان المسلمین

در دوران پرتلاطم حکمرانی اردوغان کم نبوده اند یاران و همفکرانی که یا مطرود او شدند و به جبهه رقبا پیوستند و یا با بی‌مهری سلطان از صحنه قدرت کنار گذاشته شدند. چهره‌های شاخصی همانند عبدالله گل، داوود اوغلو، علی باباجان که نقش بسیار کلیدی در موفقیت‌های اقتصادی و سیاسی دولت‌های مختلف اردوغان ایفا کردند. حال اگرچه ممکن است سوق یافتن جمع جدیدی از دوستان سابق اردوغان به جبهه مخالفان او چندان غافلگیرکننده و عجیب نباشد اما مطمئناً کمتر کسی فکر می‌کرد روزی طلاق ایدئولوژیک اردوغان با اخوان المسلمین روی دهد و اخوانی‌ها لب به انتقاد از رهبر سیاسی سالهای نه چندان دور خود بگشایند.

اخیراً روزنامه رای الیوم اعلام کرده که در پی برنامه‌های دولت ترکیه برای بازگرداندن آوارگان سوری برخی از شخصیت‌های وابسته به «اخوان‌المسلمین» همانند «علاء عثمان» خبرنگار و چهره رسانه‌ای لب به انتقاد از سیاست‌های تبعیض آمیز دولت علیه آوارگان سوریه گشوده و عملاً یک کمپین بزرگ رسانه‌ای توسط افراد وابسته به اخوان‌المسلمین با هدف تحت فشار قرار دادن دولت ترکیه تشکیل شده است. اما این تنها سرنخ و نوک کوه یخ یک ماجرای بزرگتر و وسیع‌تر است که خبر از شروع دوران جدیدی در روابط اردوغان و دولت ترکیه با تشکیلات اخوان المسلیمن می‌دهد.

پس از سرنگونی دولت‌های با مشارکت اخوانی‌ها در جغرافیای عربی بویژه در شمال آفریقا (مصر، تونس، سودان) اکنون این گروه در وضعیت جدیدی از شرایط بحران و اضطراب به سر می‌برد. بحران جدید مربوط به نزدیکی اخیر روابط مصر با ترکیه و قطر است که همانند یک سونامی سیاسی آوار آن بر سر فعالان اخوانی در این کشورها فرود آمده و محدودیت‌های مختلف سیاسی و اجتماعی را متوجه اخوانی‌ها در بزرگترین پناهگاه امن خود از سال ۲۰۰۹ کرده است.

با نزدیک شدن به موعد سفر عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر به ترکیه در روزهای آتی، اخبار منتشر شده از سوی فعالان اخوانی در شبکه های اجتماعی نشان می‌دهد تعداد زیادی از رهبران اخوان المسلمین از ترس تحویل داده شدن به مقامات مصری در حال فرار از ترکیه هستند.

پس از اعلام بازگشت نمایندگی های دیپلماتیک بین دو کشور به سطح سفیر، آنکارا محدودیت های جدیدی را بر فعالیت اخوان و عناصر آن در خاک خود اعمال کرد و از آنها خواسته‌اند که هیچ گونه خبر، پست یا توییت توهین‌آمیزی در انتقاد از دولت مصر یا عبدالفتاح السیسی منتشر نکنند و ناقضان این دستورالعمل را به اخراج از ترکیه تهدید کرده است.

فعالان رسانه ای اخوان در ترکیه از فشار نهادهای امنیتی ترکیه بر آنها به بهانه پایان اقامتشان خبر داده اند و اینکه تهدید به انتقال به مصر شده اند. رسانه‌ها از بازداشت تعدادی نیز خبر داده اند که تا ۶۰ نفر گزارش شده است و نام افرادی همانند مصعب السمالیجی و اسلام اشرف انتشار یافته است.

گفته می‌شود مقامات ترکیه از رهبران اخوان المسلمین خواسته‌اند برخی از چهره های اخوانی را به خروج داوطلبانه از ترکیه ترغیب کنند در غیر این صورت کسانی که با شکایت دولت مصر تحت تعقیب اینترپل هستند را تحویل خواهند داد.

مصطفی حمزه، مدیر مرکز مطالعات اسلام سیاسی گفتگو با سایت «العرب مبشر» افزود: مقامات ترکیه فهرستی متشکل از ۱۰۰ نفر از اعضای اخوان‌المسلمین از جمله اعضای غیرمصری این سازمان که در ترکیه هستند را برای اخراج تهیه کرده اند».

مقامات ترکیه محدودیت های شدیدی برای تردد رهبران برجسته اخوانی یا هواداران آن مانند نصرالدین فرج الغزلانی، مجدی سالم، محمد عبدالمقصود، وجدی غنیم ، اسلام الغمری و مصطفی البدری وضع کرده و از اعطای تابعیت به سه نفر اخیر خودداری شده است.

به نظر می‌رسد که راه حل آنکارا برای رهایی آبرومندانه از مخمصه تداوم حضور عناصر اخوانی در خاک ترکیه که روند تنش‌زدایی با مصر و حتی امارات متحده را می‌تواند دچار چالش کند، اخراج آنها در قالب طرح اخراج پناهجویان غیرقانونی می‌باشد.

منش پراگماتیستی فرصت‌طلبانه ای اردوغان طی سالهای طولانی حکمرانی بارها خود را متعهد به آن دانسته است در دوره سوم ریاست جمهوری و در تقلای او برای نجات اقتصاد در حال غرق شدن ترکیه، اکنون دامن‌گیر مریدان اخوانی او شده است جایی که به نظر می‌رسد از نظر اردوغان حمایت از اخوان‌المسلمین دیگر موجب تقویت عمق استراتژیک ترکیه در جهان عرب نمی‌شود و به بار اضافی در کشتی حکمرانی او تبدیل شده است.

وضعیت اخوانی‌ها در دیگر کشور مهم حامی این جریان یعنی قطر نیز بهتر از وضعیت اخوانی‌های ترکیه نیست و گفته می‌شود طی ماه‌های اخیر دوحه از 100 شخصیت متعلق به اخوان المسلمین خواسته تا خاک این کشور را ترک کنند. این در حالی است که پیشتر نیز اخباری مبنی بر اخراج 250 شهروند مصری از قطر منتشر شده بود.

اخوانی‌ها به دنبال پناهگاه امن جدید

رانده شدن از دو بهشت اخوانی‌ها در منطقه موجب شده تا رهبران و بدنه تشکیلاتی اخوان به دنبال فضای جدیدی برای تداوم حیات سیاسی خود باشند و بر اساس گزارش رسانه های عربی، طیف متنوعی از کشورهای جهان از اروپای شرقی تا آمریکای جنوبی و لاتین را به عنوان مقصد جدید خود مد نظر دارند.

یکی از مقاصد احتمالی حضور اخوانی‌ها کشور بوسنی و هرزگوین اعلام شده است که بر مبنای گزارش برخی ناظران عربی از افشای مذاکرات نشست‌های متوالی سازمان بین‌المللی اخوان‌المسلمین در استانبول ترکیه ذکر شده است.

اخیراً فعالیت اخوان در داخل بوسنی رسانه ای شده است بویژه با محوریت فردی به نام دکتر احمد الملت که به عنوان یکی از رهبران اخوان و ناظر مأموریت های اخوان در بوسنی و هرزگوین، کوزوو و چچن معرفی شده است.

در حالی که یک کارشناس مسائل بین المللی تروریسم معتقد است «طرح اخوان برای دریافت روادید ترانزیت به اروپا با مشکلات و چالش هایی مواجه است»، در عین حال سایت العین نیوز مصر، «احتمال گسیل اعضای این گروه از ترکیه به آلمان» را مطرح کرده است .

بر اساس گزارش کمیسیون حفاظت از قانون اساسی در سطح فدرال مصر، تعداد عناصر اصلی اخوان‌المسلمین در آلمان طی دو سال افزایش قابل توجهی داشته است به صورتی که طبق آمار این کمیسیون عناصر اخوانی فعال در آلمان از ۱۰۴۰ نفر در سال ۲۰۱۸ به ۱۴۵۰ نفر در سال ۲۰۲۱ رسید.

پاراگوئه، برزیل و آرژانتین از دیگر مقاصد احتمالی انتقال فعالیت‌های رهبران و کارهای سازمانی اخوان المسلیمن عنوان شده است و حتی گفته می‌شود که این سازمان از طریق فعالیت‌های اقتصادی و تجاری بویژه راه اندازی مراکز خرید بزرگ با برند غذای «حلال» و تجارت قهوه توانستند به حلقه های مالی و تجاری برزیل نفوذ کند و حتی به فعالیت‌های انتخاباتی روی آورده است.