تبلیغ دینی و ضرورت‌های آن

ایام محرم و صفر و ماه رمضان، ایامی است که توجه مردم به منابر و مراسم مذهبی بیش از سایر ایام سال است و همین توجه، فرصت ویژه‌ای را فراهم می‌کند تا منابر و مراسمات به رسانه خوبی برای ارتباط موثر افراد مبلغ و مردم بدل شود؛ اما این رسانه مهم، مانند هر ابزار فرهنگی دیگری، بایدها و نبایدهایی دارد که توجه به آن، کارکرد بهتری برای این ابزار تبلیغی رقم می‌زند.

توجه به جوانان و پیشرفت‌های فکری نسل جوان

اولین نکته در بحث تبلیغ و استفاده از منابر، شناخت مخاطب است؛ اگرچه همچنان بخش مهمی از مخاطبان منابر و مراسم مذهبی، افراد میان سال و سالخورده هستند که به صورت سنتی در این مراسمات حضور دارند، ولی واقعیت این است که اگر منبر قوی باشد و سخنران بتواند حرف جدیدی برای گفتن داشته باشد، بسیاری از جوانان نیز جذب این منابر و مراسمات خواهند شد. اما صرف جذب کردن نسل جوان کافی نیست و نسل جوان، به واسطه دسترسی بیشتری که نسبت به نسل گذشته دارد، فضای فکری و شناخت فکری متفاوتی دارد و اگر نتوانیم، به درستی به سوالات و شبهات آنها پاسخ بدهیم، به نتیجه مطلوب نخواهیم رسید. این همان نکته‌ای است که رهبر معظم انقلاب هم در دیدار اخیر با مبلغین و طلاب حوزه‌های علمیه مطرح و تاکید کردند که « سطح فکر بالا رفته. تبلیغ بدون توجّه به این واقعیّت خنثی خواهد شد؛ باید بدانیم طرف مقابلمان در چه مرحله‌ی فکری قرار دارد تا محتوا را، مادّه را و صورت را ــ هیئت را ــ بر طبق نیاز او تنظیم کنیم؛ بدون این فایده‌ای ندارد.»

تهیه محتوای به روز برای تبلیغ

دنیا، دنیای تغییر است؛ رشد فناوری ارتباطات و اینترنت در کمتر از سه دهه، پنجره‌های جدیدی رو به دنیا باز کرده است. به همین نسبت، انتقال مفاهیم دینی نیز در بستر فضای مجازی با شکل و گسترده دیگری در حال انجام است. به دلیل عدم مطالعه کتب اصلی، استناد بسیاری از عوام و به خصوص نسل جوان، مبتنی بر داده‌های فضای مجازی است و در چنین فضایی نیز به صورت عمده، مطالب در ضدیت با دین، اعتقاد و مذهب در حال بازنشر است. هواداران فرقه‌های ضاله به سرعت در حال انتشار دیدگاه‌های خود هستند. اگر در روزگاری گروه‌های چپ و توده‌ای با برگزاری جلسات محفلی، اندیشه‌های خود را در ذهن جوانان آن زمان وارد می‌کردند، امروز با گستره فضای مجازی و با رنگ و لعاب دیگری، برخی اندیشه‌ها، درصدد انحراف نسل جوان هستند. در چنین شرایطی، بازگو کردن نکات تبلیغی و معارفی به همان شیوه‌های سابق، نه تنها ملال آور که حتی بی‌ثمر خواهد بود. برای همین هم، رهبر معظم انقلاب در دیدار اخیرشان، تشکیل کانونی با مأ‌موریّتِ «تهیّه‌ی موادّ تبلیغیِ به‌روز» را خواستار شدند و تاکید کردند: «یک چیزهایی هست که امروز مناسب است در منبر گفته بشود، فردا ممکن است از اثر بیفتد، بی‌فایده باشد؛ .... موادّ تبلیغیِ لازمِ به‌روز تولید بشود. در این زمینه، منابع کتاب و سنّت این‌قدر پُرعمق و پُرمغز است که هرگز تمام نخواهد شد. این‌قدر می توانید از قرآن استفاده کنید، مطلب جدید و نو، سخن نو و متّکی به قرآن و حدیث میتوانید به دست بیاورید که همه‌ی این صحنه را اشباع خواهد کرد.»

استفاده از شیوه‌های تبلیغی جدید

واقعیت دنیای امروز این است که صرفاً منبر یک طرفه سخنرانی جوابگوی نیاز نسل جوان و حتی نسل میان سال نیست؛ سوالات و شبهات بسیاری وجود دارد که نیاز به صحبت و گفتگو پیرامون موضوعات مختلف دارد و با صرف یک سخنرانی چند دقیقه یا چند ساعته نمی‌توان به نتیجه مطلوب رسید. شیوه‌های نوینی امروزه در دنیا در حال استفاده است، از صحبت چهره به چهره گرفته تا استفاده از پوستر، موشن گرافی، فیلم، عکس و حتی کاریکاتور مورد توجه قرار می‌گیرد، تا بتوانند یک پیام را به مخاطلب خود انتقال دهند. امروزه ابزارهای متنوعی برای تبلیغ و انتقال پیام وجود دارد که اگر خوراک و معارف مناسب برای اینها تهیه شود، بسیار اثرگذار خواهد بود. آیا تا حالا کسی به این فکر است که چگونه می‌شود در قالب یک بازی رایانه‌ای مفاهیم دینی، اعتقادی و مذهبی و حتی احکام اسلامی را منتقل کرد؟ یا استفاده از معارف دینی ناب در نگارش فیلم‌نامه‌ها و نمایش‌نامه‌ها تا چه حد مورد توجه است؟ آنچه که امروزه بیش از همه به عنوان تبلیغ دینی شناخته می‌شود، موضوع منبر و سخنرانی و جلسات روضه است اما واقعیت این است که تبلیغ نیاز به ابزارها و نگرش‌های متفاوتی دارد.