گسترش تعامل با بزرگترین اقتصاد جهان

پایگاه رهنما:

بر اساس آمار‌های بانک جهانی (با شاخص تولید ناخالص داخلی بر اساس نرخ دلار برابری قدرت خرید) چین بزرگترین اقتصاد دنیاست. در سال ۲۰۲۲ تولید ناخالص داخلی چین بر اساس دلار برابری قدرت خرید به قیمت ثابت سال ۲۰۱۷ برابر با ۲۵.۶۸ تریلیون دلار بود. این در حالی است که در همین سال تولید ناخالص داخلی ایالات متحده برابر با ۲۱.۵۶ تریلیون دلار بوده است. بر اساس این شاخص چین در سال ۲۰۱۷ از ایالات متحده پیشی گرفت و برآورد نهاد‌های اقتصادی بین‌المللی نشان می‌دهند در سال‌های آتی فاصله‌ی این دو اقتصاد از هم بیشتر و بیشتر خواهد شد.
همچنین این کشور بزرگترین شریک تجاری و بزرگترین مقصد کالا‌های تجاری ایران است. سهم چین از تجارت ایران اعم از واردات و صادرات ۲۴ درصد است؛ بنابراین تعامل با این اقتصاد بزرگ، برای ما اهمیت ویژه‌ای دارد. اخیراً سید احسان خاندوزی -وزیر اقتصاد- در کمیسیون مشترک توسعه اقتصادی ایران و چین، به عنوان رئیس طرف ایرانی شرکت کرده است. به گفته خاندوزی، بعد از توافق دو رئیس‌جمهور ایران و چین قرار شد موارد این توافقنامه و آنچه در کمیسیون مورد توافق قرار می‌گیرد، از ماه آینده اجرایی و عملیاتی شود. اما چگونه می‌توان انتظار داشت از همه‌ی ظرفیت‌های همکاری اقتصادی بین دو کشور استفاده شود؟! در این یادداشت به پاسخ این پرسش پرداخته‌ایم.

• کریدور‌ها
یکی از اقدامات مهم ایران پیگیری توافق همکاری مشترک اداره خط‌آهن و کنسرسیوم توسعه ریلی افغانستان و ایران است. دو طرف بر اهمیت احداث کریدور ریلی چین-افغانستان-ایران توافق دارند. بر اساس قراداد همکاری میان ایران و افغانستان مقرر شده است کنسرسیوم توسعه ریلی افغانستان نواقص قطعه سوم خواف - هرات را و طی ۶ ماه برطرف و ظرفیت خط را به حداکثر برساند. طرح راه آهن خواف - هرات از این جهت اهمیت دارد که موجب اتصال ریلی ایران و افغانستان می‌شود و تکمیل‌کننده‌ی مسیری ۲ هزار کیلومتری در کریدور ریلی شرق به غرب جهان از چین، افغانستان و ایران به اروپا است. به گفته‌ی مسئولان مربوطه، این خط ریلی سالانه ظرفیت جابه‌جایی ۵ میلیون تن کالا و یک میلیون مسافر را میان دو کشور ایجاد می‌کند. همچنین تلاش برای تکمیل کریدور شمال جنوب با پیگیری تکمیل خط ریلی رشت-آستارا نیز برای کشورمان بسیار حائز اهمیت است. البته پژوهشگران دیپلماسی اقتصادی معتقدند کریدور شرق-غرب به مراتب مهم‌تر از کریدور شمال-جنوب است.

• رشد سرمایه‌گذاری
چینی‌ها که خود مبدع ابرپروژه‌ی کمربند و راه (یا راه نو ابریشم) برای اتصال چین به غرب هستند، از هر گونه گسترش همکاری با ایران استقبال می‌کنند. رشد تجارت و سرمایه‌گذاری این کشور در ایران نشان‌دهنده‌ی تمایل چینی‌ها به گسترش همکاری‌های اقتصادی است. به‌طور مثال اخیراً وزیرمختار و رایزن اقتصادی سفارت چین با اشاره به شتاب در همکاری‌های تجاری و اقتصادی دو کشور از سال ۲۰۲۱ از رشد ۱۵۰ درصدی سرمایه‌گذاری چین در ایران طی سال ۲۰۲۲ خبر داد. آقای «شو» با بیان اینکه این میزان از رشد سرمایه‌گذاری، فراتر از حجم متوسط سرمایه‌گذاری چین در دیگر کشور‌ها بوده است، یادآور شد که طی سال ۲۰۲۲ همچنین قرارداد‌های امضا شده میان دو کشور در زمینه احداث پروژه‌های مشترک نیز در مقایسه با سال پیش از آن، ده برابر رشد داشته است.

• همکاری‌های مالی و انرژی
از دیگر زمینه‌های همکاری که رشد داشته، اما اطلاع دقیقی از آن در دست نیست، توسعه‌ی همکاری‌های مالی و انرژی است. سید احسان خاندوزی درباره توافقنامه‌های حاصل از سفر رئیس‌جمهوری به چین گفت: در زمینه همکاری‌های مالی و ارزی، توافق‌های حوزه انرژی بین ایران و چین و هم در زمینه هشت پروژه سرمایه‌گذاری که به نحو مشترک میان دو کشور مطرح شد، همه آن‌ها وارد مرحله اجرا شده‌اند. او البته تاکید کرده است که به لحاظ مسائل تحریمی دولت نمی‌تواند جزئیات آن را بیان کند؛ بنابراین روشن است که چینی‌ها تمایل به گسترش همکاری‌ها دارند. البته رشد این همکاری‌ها بی ارتباط با اقدامات طرف ایرانی نیز نیست. یکی از عوامل ایجاد نگاه منفی نسبت به ظرفیت‌های چین، همین وجود تحریم‌های آمریکایی است. در حالی که کوچک‌ترین خبری در مورد ارتباط ایران و آمریکا به سرعت رسانه‌ای می‌شود تا انتظارات اقتصادی شرطی‌شده بخش‌هایی از جامعه کنترل شود، تعاملات مثبت و بزرگ اقتصادی میان ایران و چین توسط مسئولان ارشد اقتصادی پنهان نگه‌داشته می‌شوند تا مبادا راه‌های خنثی‌سازی تحریم‌ها افشا شوند.

• اهمیت سند توسعه صنعتی
با این وجود روابط ایران و چین در دولت جدید، گسترش قابل توجهی داشته است. منتهی باید توجه داشت که رفتار چینی‌ها بلندمدت است. ما نمی‌توانیم با چین نوسانی کار کنیم. باید همکاری‌های ۱۰ ساله ۱۵ ساله شکل دهیم. تاکنون، اما تصویری به چین نشان ندادیم تا به ما اعتماد داشته باشد. اکنون طرف چینی می‌گوید هر قدر گندم نیاز دارید به من بگویید. با شرکت من قرارداد نبندید، چون به دلیل تحریم با مشکل مواجه خواهد شد. ابتدا باید خرید خود از چین را با نفت تهاتر کنیم. بعد نظام تسویه رسمی ایجاد خواهیم کرد. تعاملات در دنیا پله پله شکل می‌گیرد؛ بنابراین به نظر می‌رسد تدوین راهبرد توسعه صنعتی کشور که مطالبه رهبر معظم انقلاب از دولت و مجلس فعلی بوده باید سریع‌تر روند تدوین و تصویب را طی کند تا بتوان بر اساس برنامه‌ای بلندمدت با طرف چینی مواجه شد و از ظرفیت‌های تعامل با بزرگ‌ترین اقتصاد جهان، استفاده‌ی حداکثری برد.

دانیال داودی