دلایل تمایل غربی ها برای توافق موقت با ایران

پایگاه رهنما:

این روزها گمانه‌زنی‌های برجامی با خط «توافق قریب‌الوقوع موقت» در رسانه‌های غربی اوج گرفته‌؛ رویکردی که می‌کوشد با طرح دوباره گزاره‌های تکراری و فضاسازی پیرامون رایزنی‌های هسته‌ای - برجامی، این چنین القا کند که ایران و آمریکا درحال دستیابی به توافقی موقت به‌منظور احیای برجام هستند.
درحالی‌که مقام‌های ایرانی در ماه‌های اخیر همواره در دستورکار بودن «توافق موقت» را رد کرده‌اند، رویکردهای دوگانه واشنگتن دراین حوزه، از برنامه‌ریزی پشت‌پرده آمریکا به‌منظور بازکردن پای تهران به تله‌ای به‌نام توافق موقت حکایت دارد . اما سوال این است که غربی ها به ویژه آمریکایی ها با چه هدف و برنامه ای خط توافق موقت هسته ای با ایران را دنبال می کنند. در این مطلب بدنبال پاسخ به این سوال هستیم.

۱- مهمترین هدف، امتیازگیری هسته‌ای
«محدودسازی فعالیت‌های غنی‌سازی ۶۰ درصدی جمهوری‌اسلامی» و «همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی‌اتمی» یکی از اصلی‌ترین موضوع‌هایی است که در گمانه‌زنی‌های برجامی اخیر درباره توافق موقت ایران و آمریکا مطرح شده‌است؛ این درحالی‌است که کارشناسان معتقدند فضاسازی در این حوزه بیش‌از هرچیز باهدف امتیازگیری هسته‌ای از ایران مطرح شده ‌است. این وضعیت را در روزهای اخیر با  فرافکنی‌های هسته‌ای آمریکا و تروئیکای اروپایی در جریان نشست ‌فصلی شورای‌حکام آژانس که با شکست مواجه شد و بدون صدور قطعنامه‌ ضدایرانی به‌کار خود پایان داد، می توان فهمید. ازسوی دیگر گام‌های روبه‌جلوی ایران و آژانس در مسیر اجرای توافق اسفندماه ۱۴۰۱ با رویکرد حل‌وفصل مسائل پادمانی، طرف‌های غربی را به طرح‌ریزی‌های تازه به‌منظور باز نگه‌داشتن پرونده مسائل پادمانی واداشته ‌است.

۲- بازی رسانه‌ای با دارایی‌های مسدود شده ایران
توقف غنی‌سازی هسته‌ای در ازای آزادسازی دارایی‌های مسدود شده ایران در برخی کشورها، ازجمله عراق، کره‌جنوبی و ژاپن از دیگر اهداف «توافق‌ موقت » اخیر به‌شمار می‌رود. به‌نظر می‌رسد طرف‌های غربی و به‌ویژه آمریکا با به‌راه انداختن فضای رسانه‌ای دراین زمینه، می‌کوشند جمهوری‌اسلامی را برای نشستن پشت‌میز «توافق موقت» مجاب کنند؛ این درحالی‌است که مقام‌های ایرانی بارها بر این نکته تأکید کرده‌اند «توافق موقت» پاسخگوی مطالبات اقتصادی ایران از برجام نیست و نمی‌تواند خواسته‌های تهران را در این زمینه برآورده کند. با وجود این اما طرف مقابل می‌کوشد با استفاده رسانه‌ای از رایزنی‌های اخیر باهدف آزادسازی منابع مسدود شده ایران، آن‌هم با میانجیگری عمان، به‌منظور فضاسازی باهدف القای دستیابی به توافق موقت استفاده کند، اما  جمهوری اسلامی همواره تأکید کرده است به هیچ وجه به «توافق بد» تن نمی‌دهد.

۳- تله «مذاکرات رسمی» هدف اصلی رایزنی های برجامی
برخی تحلیلگران معتقدند بازی دوگانه آمریکا با موضوع‌هایی مانند «توافق موقت» یا «بازگشت گام به گام» یک هدف مهم را دنبال می‌کند و آن‌هم باز کردن پای جمهوری‌اسلامی به «مذاکرات رسمی» با آمریکاست. در شرایطی که طی ماه‌های گذشته رایزنی‌های غیرمستقیم و رد و بدل کردن پیام‌ها، به‌صورت مستمر میان تهران و واشنگتن در جریان بوده، اکنون طرف آمریکایی می‌کوشد با پیش کشیدن موضوع «توافق موقت»، تهران را وارد تله‌ای کند که «مذاکره مستقیم» ازجمله چشم‌اندازهای آن به‌شمار می‌رود؛ رویکردی که بیش‌از هرچیز سرپوش گذاشتن بر بدعهدی آمریکا در قبال برجام را دنبال می‌کند. این درحالی‌است که پذیرش «مذاکره مستقیم» ازسوی ایران تبعات زیانباری را در حوزه مناسبات بین‌المللی به‌همراه دارد که مشروع‌سازی بدعهدی‌های گذشته ازجمله آنهاست. برهمین اساس  می توان گفت تله توافق موقت به‌عنوان دامی برای مذاکره مستقیم، همواره از سوی تهران رد شده‌است.

۴- گره زدن برخی پرونده ها با موضوع‌ هسته‌ای
«آزادی ۳زندانی بین ایران-آمریکا» یکی از موضوع‌هایی بود که رسانه‌های غربی تلاش کردند به‌عنوان یکی از محورهای توافق موقت و قریب‌الوقوع تهران - واشنگتن القا کنند؛ این درحالی‌است که مقام‌های ایرانی بارها تأکید کرده‌اند موضوع تبادل زندانیان به‌عنوان یک پرونده بشردوستانه از سوی تهران پیگیری می‌شود. در این میان اما به‌نتیجه نرسیدن رایزنی‌های انجام شده در این زمینه با کارشکنی طرف آمریکایی و اکنون طرح این موضوع در قالب یکی از محورهای توافق موقت، نشان می‌دهد طرف آمریکایی می‌کوشد با پیوند زدن این دو موضوع، اهرم مشروعیت‌ساز دیگری برای توافق موقت، فراهم و با تمسک به آن، تهران را برای دستیابی به یک توافق نیم‌بند راضی کند.

 ۵- باز هم شرطی‌سازی اقتصاد ایران
یکی از اصلی‌ترین راهبردهای مدنظر دولت‌های غربی و به‌ویژه آمریکا از «توافق موقت »،  در شرایط کنونی، جلوگیری از حرکت ایران به سمت ثبات اقتصادی است. رویکردهای اتخاذ شده در سیاست‌خارجی دولت‌سیزدهم که بر مبنای اصول «خنثی‌سازی تحریم‌ها» استوار شده است ، درحال ثمردهی است و دیپلماسی فعال منطقه‌ای ایران که ازسرگیری روابط با عربستان  و فرامنطقه مثل دیپلماسی ارتباط با چین ، روسیه و کشورهای آمریکای لاتین و جنوبی ازجمله نتایج راهبردی آن به‌حساب می‌آید، زمینه‌ مناسب برای بی‌اثرسازی فشارهای تحریمی را فراهم کرده‌است. با توجه به این موضوع، «توافق موقت» می‌تواند به‌مثابه ابزاری به‌منظور ایجاد شوک در بازارهای اقتصادی، به‌ویژه در حوزه ارزی مطرح  باشد که با فضاسازی رسانه‌ای، افکارعمومی را در ایران تحت‌تأثیر قرار می‌دهد؛ برهمین اساس  است که فضاسازی رسانه‌ای درباره توافق موقت همچنان در دستورکار رسانه‌های غربی قرار دارد.

۶- استفاده ابزاری برای سرپوشی چالش‌های داخلی
اگرچه مقام‌های آمریکایی در روزهای اخیر موضوع توافق موقت را رد کرده‌اند و همچنان تأکید دارند رایزنی‌های برجامی در دستورکار کاخ‌سفید نیست، اما به‌نظر می‌رسد استفاده ابزاری از توافق با ایران به‌منظور سرپوش گذاشتن دولت بایدن بر چالش‌های داخلی، از مهم‌ترین راهبردهای مدنظر واشنگتن در طرح موضوع «توافق موقت» به‌حساب می‌آید. چندگانگی‌های موجود در نحوه مواجهه دولتمردان آمریکایی با موضوع مذاکرات برجامی طی سال‌های اخیر، بیش‌از هرچیز نشان‌دهنده ناتوانی دولت بایدن در راهبری این موضوع است؛ برهمین اساس هم بود که چندی پیش ۳۵ قانونگذار مجلس نمایندگان آمریکا در نامه‌ای به رهبران کشور‌های انگلیس، فرانسه و آلمان (تروئیکای اروپا)، از آنان خواستند «مکانیسم ماشه» را ذیل برجام علیه ایران فعال کنند؛ موضوعی که از اختلاف‌های سیاستگذاران آمریکایی در این زمینه حکایت دارد و «توافق موقت» می‌تواند در آستانه برگزاری کمپین‌های انتخابات ریاست‌جمهوری‌آمریکا به‌عنوان برگ‌برنده‌ای برای دولت دمکرات بایدن  در حالی که به شدت محبوبیتش افت کرده، به‌حساب آید.

۷- باز گذاشتن پرونده شکست خورده تحریم‌ها
از پشت‌پرده‌های طرح موضوع «توافق موقت» در شرایط کنونی را باید در تمایل دولت‌های غربی برای باز گذاشتن پرونده تحریم‌های اعمال شده علیه تهران جست‌وجو کرد. رویکرد تحریمی اتحادیه اروپا و آمریکا که در ماه‌های اخیر به‌صورت مستمر ادامه داشته است ، به‌عنوان ابزاری ضدایرانی در دست آنان محسوب می‌شود که «توافق خوب»، امکان استفاده از این اهرم فشار را از آنان سلب خواهد کرد؛ بنابراین دولت‌های غربی و به‌ویژه آمریکا می‌کوشند با پیش بردن پرونده «توافق موقت» یا حتی «بازگشت گام‌به‌گام» و لغو نکردن بخش قابل‌توجهی از تحریم‌ها، این ابزار ضدایرانی را همچنان در دستان خود حفظ کنند، این درحالی‌است که طرف ایرانی همواره تأکید کرده تنها به توافقی تن می‌دهد که متضمن لغو همه تحریم‌ها باشد.  محمد حسن رحمانی