بازگشت به میز مذاکره

پایگاه رهنما:

سواحل بحرالمیت اردن میزبان دومین نشست بغداد با حمایت از حاکمیت، امنیت و ثبات عراق و توسعه مکانیسم‌های همکاری چندجانبه منطقه­ای به منظور ارتقای امنیت، ثبات و روند توسعه بود. وزیر امور خارجه کشورمان در این کنفرانس بر ضرورت فهم مشترک در قبال برقراری صلح و ثبات در منطقه غرب آسیا تاکید کرد و در همین راستا اظهار داشت که «دوران اتخاذ سیاست‌های اشتباه به سر آمده است. امنیت با نگاه حذفی و تقابلی حاصل نمی‌شود، بلکه امنیت گروهی و ثبات منطقه‌ای به دست اعضای منطقه و نگاه درونی محقق می‌شود.» این ادبیات از سوی عالی­ترین مقام سیاست خارجی کشورمان نمایانگر تغییر رویکرد دولت سیزدهم نسبت به اسلاف خود است.

ارتقای سیاست همسایگی

«جمهوری اسلامی ایران، کشورها و ملت های همسایه را خویشاوند خود می داند و مهمترین و اصلی‌ترین اولویت سیاست خارجی خود را ارتقای روابط با کشورهای همسایه خود دانسته و خواهان عزت و اعتلای آن ها است.» این گزاره را آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی در روز تحلیف خطوط سیاست خارجی دولت سیزدهم، ترسیم کرد. راهبرد ارتقا پیوندهای منطقه­ای در سیاست همسایگی رویکردی متفاوت با دولت پیشین دارد. سیاست همسایگی به مفهوم غالب در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران تبدیل شده است. سیاست همسایگی یک کنش نرم افزاری ویژه مبتنی بر تفکر و طراحی با هدف شکل دادن به نوعی در هم تنیدگی و هم تکمیلی در ابعاد مختلف و فراتر رفتن از همسایگی در مفهوم فیزیکی و جغرافیایی آن و روابط دوجانبه با همسایگان است. در این معنا، مهم ترین، عمل گرایانه ترین و مؤثرترین بخش سیاست همسایگی که مستعد ایجاد حساسیت با همسایگان هم نیست، در هم تنیدگی، همگرایی و هم تکمیلی اقتصادی با همسایگان است. در هم تنیدگی اقتصادی در سیاست همسایگی، زمینه را برای همکاری در سایر حوزه ها فراهم می کند. با این اوصاف دولت سیزدهم برای رفع تحریم­ها تنها یک مسیر یعنی مذاکرات هسته­ای با کشورهای غربی را مدنظر قرار نداد و دامنه انتخاب­های خود را ارتقا بخشید.

خبر هسته­ای از سواحل بحرالمیت

«پایان تردیدها» مهم ترین خبر از نشست بغداد در بحرالمیت اردن بود. کشورهای اروپایی حاضر در مذاکرات و ایالات متحده آمریکا که مذاکرات را به دلیل واهی بروز آنچه اعتراضات تلقی می­کنند و در واقع طراحی آنان برای آشوب بود، ترک کرده بودند و حالا حاشیه­ای مهم تر از متن در نشست بغداد رخ داد. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در پایتخت اردن، نشست مشترکی با جوزپ بورل، نماینده عالی و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی برگزار کرد. در این نشست، مهم‌ترین موضوعات در دستورکار ایران و اتحادیه اروپایی بویژه شرایط حاکم بر مذاکرات وین، مورد تبادل نظر دو طرف قرار گرفت. مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی پس از دیدار با وزیر امور خارجه ایران در توئیتی نوشت: «توافق کردیم که باید ارتباطات را باز نگه‌داریم و بر اساس مذاکرات وین، برجام را احیا کنیم». جوزپ بورل در این توئیت ضمن ضروری دانستن این دیدار نوشت: «در بحبوحه وخامت روابط ایران و اتحادیه اروپایی، در اردن با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران دیدار کردم و توافق کردیم که باید ارتباطات را باز نگه‌داریم و بر اساس مذاکرات وین، برجام را احیا کنیم». مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی پس از دیدار با وزیر امور خارجه ایران در توئیتی نوشت: «توافق کردیم که باید ارتباطات را باز نگه‌داریم و بر اساس مذاکرات وین، برجام را احیا کنیم.» او سپس رهسپار کشور مذاکره یعنی عمان شد تا پیام استمرار گفت وگو ها را آشکارتر بیان دارد وجوزف بورل در پیامی توئیتری نوشت: «با بدر البوسعیدی وزیر امور خارجه عمان دیدار کردم. من بر پویایی مثبت در روابط دوجانبه تاکید نمودم.» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا افزود: «همچنین درباره تحولات ایران و مرتبط با برجام و همچنین سایر چالش‌های منطقه‌ای گفتگو کردیم.»

رو سیاهی برای کاخ سفید

«ایران را آزاد می­کنیم» این سخنان احساسی مرد فراموش­کار کاخ سفید در اوج آشوب­گری اغتشاشگران در برخی از مناطق کشور بود و حالا پیام سیاستمداران آمریکایی بازگشت به میز مذاکرات است. علی واعظ تحلیلگر ارشد گروه بین‌المللی بحران و از نزدیکان به رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران نسبت به وضعیت حاکم در تعاملات چندجانبه حول مذاکرات هسته­ ای کشورمان اظهار داشت: «دولت آمریکا و اروپا درِ دیپلماسی را نبسته‌اند، چون هرکدام از طرفین اگر اولین طرفی باشد که بگوید برجام بلاموضوع شده، این باعث می‌شود به‌صورت اتوماتیک فاز تقابلی آغاز شود و هیچ‌کس در شرایط فعلی خواهان چنین وضعیتی نیست.» چند روز بعد هم رابرت مالی در اجلاس گفت‌وگوی مدیترانه گفت: «دیپلماسی هنوز راهی برای پرداختن به مسائل ایران است.» در جدیدترین نمونه از اظهارات مقامات آمریکایی،نماینده این کشور در سازمان ملل در گفت‌وگو با شبکه الجزیره گفت: «مساله توافق هسته‌ای به‌طور کامل جدای از مسئله اعتراضات در ایران است.» این اظهارات درحالی مطرح می‌شود که تا پیش از آن مقامات آمریکایی به‌طور غیررسمی زمزمه پایان مذاکرات را به‌راه انداخته بودند و حتی اواخر مهرماه رابرت مالی ادعا کرده بود که توافق وین جزو اولویت‌های واشنگتن نیست و این کشور روی حوادث اخیر ایران متمرکز است ولی پس از نشست بغداد رابرت مالی در پیامی توئیتری در واکنش به خبر اعلام آمادگی ایران برای ازسرگیری مذاکرات احیای برجام مدعی شد آخرین امید جمعی برای اجرای کامل برجام از دست رفته است.

مسیر مذاکرات هموار شده است؟

خبر تمایل طرفین غربی به میز مذاکرات دارای لایه ­های پنهان است. دولت سیزدهم در تعاملات سیاست خارجی نشان داد که مسیر عبور از تحریم­ها را منحصر در مذاکره هسته ای نمی­داند و راهبرد چندجانبه­ گرایی با ارتقای تصاعدی تعامل با سازمان­های منطقه ­ای و فرامنطقه­ ای را اتخاذ کرد و از سوی دیگر طرفین غربی امیدواهی به آشوب­های شهریورماه داشتند. آنان هرچند در خفا پیغام بازگشت به میزمذاکرات را طرح می­کردند و در سخنان آشکار بنا به حمایت از براندازان داشتند. با شکست پروژه جنگ ترکیبی غرب علیه انقلاب اسلامی، غربی ها بازگشت به طرح الف یعنی مذاکره را به صورت علنی طرح کردند. پالس مذاکره همراه با نقش­آفرینی غیر فنی آژانس بین المللی انرژی اتمی همراه است؛ نقش غیرسازنده و بازیگری کمکی برای غربی­ها. با این اوصاف تصریح علنی استمرار گفت­وگوها گامی هرچند موثر است ولی مسیری ناهموار دارد؛ زیرا غربی­ها همچنان نیم نگاهی به تحولات آشوب در کشور دارند؛ یعنی هرچند آن پروژه را شکست خورده می­دانند ولی ابزاری برای چانه­زنی تلقی می­کنند. از سوی دیگر جمهوری اسلامی ایران نشان داده است در مسیر سیاست خارجی خود راهبرد کسب حداکثر منافع ملی را اتخاذ کرده است و در برابر فشارهای تصنعی پایداری خواهد کرد.