چه کسی از حمله تروریستی استانبول بیشتر سود می‌برد؟

 روز گذشته رسانه‌های ترکیه‌ای از وقوع انفجاری مهیب در محله «بی‌اوغلو» در شهر استانبول خبر دادند که به گفته این رسانه‌ها حداقل ۶ نفر کشته و ۸۱ تن دیگر مجروح شدند. دولت ترکیه بلافاصله این اقدام را تروریستی اعلام و گروهک پ ک ک را مسئول آن دانست.

«سلیمان سویلو» وزیر کشور ترکیه در این رابطه گفته که: گروهک تروریستی «پ.ک.ک» و شاخه آن در شمال سوریه یعنی «پ.ی.د» مسئول این حمله تروریستی هستند.

وزیر کشور ترکیه همچنین مرکز برنامه‌ریزی و صدور دستور انجام این بمب‌گذاری را از مقر فرماندهی پ.ک.ک و نیروهای کرد موسوم به سوریه دموکراتیک (ق.س.د) در منطقه «عین‌العرب» (کوبانی) واقع در شمال سوریه عنوان کرده است.

با این حال گروهک پ.ک.ک با انتشار بیانیه‌ای هرگونه نقش‌آفرینی در این عملیات تروریستی را رد کرد و مدعی شده که «مردم ما و جامعه دموکراتیک به خوبی می‌دانند که ما به صورت مستقیم افراد غیرنظامی را هدف قرار نمی‌دهیم و اقداماتی که شهروندان را هدف قرار دهد را نمی‌پذیریم.»

ناهمخوانی روایت دولت ترکیه و گروهک «پ.ک.ک» از این اقدام تروریستی طبیعتاً فضایی برای تفسیرهای رسانه‌ای ایجاد می‌کند تا در له و یا علیه روایت دولت به دنبال سرنخ بهره‌برداری‌های سیاسی از ماجرا بگردند. در این میان می‌توان استدلال‌هایی به کار بست که هم دولت و پ.ک.ک می‌توانند از این آب کره بگیرند.

شوک‌درمانی پ ک ک

گروهک پ ک ک و سران نظامی آن در کوهستان‌های قندیل به عنوان مهمترین مظنون طراحی و اجرای این حمله تروریستی سالهاست که دیگر قید هرگونه مذاکره و صلح‌خواهی با دولت ترکیه را زده‌اند و حتی به شعارهای عبدالله اوجلان پدر معنوی این گروه در مورد حرکت به سوی کنفدرالیسم و مشارکت پارلمانی نیز وقهی نمی‌نهند.

سران این گروهک تروریستی که یه واسطه انواع فعالیت‌های مافیایی مانند قاچاق مواد مخدر و قاچاق انسان و تجارت اسلحه و فروش غیرقانونی نفت و ... به ثروت‌های کلان رسیده‌اند و برخلاف اعضای دون پایه و پیاده‌نظام روزمزد بگیر در رفاه و تجمل زندگی می‌کنند تداوم حیات شبکه ثروت و قدرت مافیایی خود را در گرو عضوگیری مداوم جنگجو بویژه از میان جوانان و کودکان فقیر و بیکار حاشیه شهرها و روستاهای کردنشین ترکیه و عراق و سوریه می‌بینند. افرادی نظیر جمیل بایک، مراد کاراییلان، دوران کالکان، مصطفی کاراسو، علی حیدر کایتان، صبری اُک، رضا آلتون و چند نفر دیگر که همواره تحت حفاظت شدید زندگی کرده و در هیچ کنفرانس و کنگره‌ای، قدرت را از دست نداده‌اند.

بر اساس آمارها میزان عضوگیری این رو گروهک تروریستی در سالهای به طور فزینده‌ای رو به کاهش بوده است و از 7 تا 10 هزار نفر در سال به زیر 4 هزار نفر رسیده است. این در حالی است که به همان میزان بر شدت تمایل به خروج از این گروهک افزوده است . به این معنی که قبلاً، هر ساله به طور میانگین بین 300 تا 500 نفر از نوجوانان و جوانان از سوریه، ترکیه، اروپا و عراق به کوهستان های قندیل منتقل می‌شدند تا آموزش ببینند و عضو پ.ک.ک شوند. اما حالا نه تنها مراقبت دقیقی از مرزها صورت می‌گیرد، بلکه جوانان کُرد نیز تمایلی به عضویت در پ.ک.ک ندارند و به موازات این‌ها، شمار کشته‌شدگان، فراری‌ها، تسلیم‌شده‌ها و دستگیرشدگان نیز بیشتر شده و تنها نقطه امید سران پ.ک.ک، حفظ قدرت در مناطق کردنشین شمال سوریه است.

سران پ.ک.ک تلاش احزاب و چهره‌های سیاسی فعال در مناطق کردنشین ترکیه که بر فعالیت قانونی و صلح‌آمیز برای مشارکت در قدرت سیاسی به عنوان تنها راه تحقق مطالبات کردها تأکید دارند را در واقع ضربه‌ای به جایگاه و امپراتوری مافیایی خود می‌دانند و از این رو همواره بروز شرایط جنگ با دولت را به نفع خود برآورد می‌کنند. واقعیتی که خود را در تجربه پس از مذاکرات صلح سال 2013 میلادی که سران قندیل پس از مدتی بار دیگر جنگ را آغاز کردند و موجب زمین خوردن جبهه نمایندگان کرد حامی صلح در پارلمان شدند.

همچنین جنگ اوکراین و شرایط ناپایدار اقتصادی ترکیه دو تحولی است که احتمالاً موجب شده تا سران پ ک ک با آگاهی از موقعیت ضعیف دولت، با طراحی این عملیات تروریستی و بدون آنکه مسئولیتی به عهده بگیرند فرصت را برای انتقام‌گیری از اردوغان و درگیر کردن آن با چالش‌های داخلی بیشتر فراهم ببینند.

اردوغان به دنبال ماهی‌گیری از آب‌گل‌آلود

دولت اردوغان می‌تواند از جهات مختلفی از حمله ترورستی روز گذشته بهره‌برداری‌های سیاسی داشته باشد.

از یکسو اتحاد تقریباً بی سابقه ای میان مخالفان او از شش حزب مختلف، در کمتر از یک سال به انتخابات ریاست جمهوری شکل گرفته است. مخالف اردوغان عزم خود را جزم کرده اند تا در انتخابات سال 2023 میلادی، او و باغچلی را از صحنه قدرت کنار بزنند که حزب دموکراتیک خلق‌ها به عنوان جریان سیاسی نزدیک به پ.ک.ک نیز بخشی از این ائتلاف محسوب می‌شود.

اما پ.ک.ک نزد بخش کثیری از مردم ترکیه و به ویژه نزد محافظه کاران و ملی گرایان، چنان چهره منفوری دارد که هیچ رهبری از ترس از دست رفتن جایگاه و اعتبار اجتماعی، جرات نمی کند به نهادهای اقماری و تحت پوشش آن نزدیک شود بنابراین اگر در شروع دور جدید جنگ میان دولت و پ ک ک موج دیدگاه منفی عمومی به چهره‌ها و جریانات سیاسی خواستار صلح با پ ک ک  برسد (همانند حزب دموکراتیک خلق) امکان پایان ائتلاف و مرزبندی جدید در ائتلاف مخالفان بسیار زیاد خواهد بود.

مثال بارز این واقعیت را می‌توان در طرح شایعه کلیچدار اوغلو ، از رهبران برجسته حزب جمهوری خلق (ج.ه.پ) مشاهده کرد. او چندی پیش در مورد مشارکت و سهم احتمالی این حزب در کابینه آینده در صورت پیروزی ائتلاف مخالفان اعلام کرده بود: «ممکن است یک یا چند وزارتخانه هم به حزب دموکراتیک خلق ها (ه.د.پ) بدهیم».

اما اندکی پس از سخنان کلیچدار اوغلو، شریک او یعنی خانم مرال آکشنر رهبر حزب خوب در نشست عالی مسئولین حزب با این جملات قاطعانه، دیدگاه خود را نشان داد: «جایی که ه.د.پ باشد، ما نخواهیم بود. اصلاً حاضر نیستیم با آنها پشت یک میز بنشینیم.»

 اردوغان نیز از این واقعیت به خوبی آگاه است و احتملاً در روزهای آینده سوار بر موج حمله تروربستی حملات لفظی خود را به ائتلاف مخالفان تحت عنوان همراهی با تروریست‌ها شدت ببخشد.

البته این روند از ماه‌ها پیش کلید خورده است. اوایل سال جاری در فرودین ماه خبرگزاری دولتی ترکیه از دستگیری ۴۸ فرد از جمله مسئولان محلی یک حزب سیاسی طرفدار کردها در این کشور خبر داد. در میان این افراد آنگونه که آناتولی گزارش داده معاونان یک شهردار سابق، خزانه‌داران سابق حزب دموکراتیک خلق‌ها و اعضای سابق شورای شهر که به نمایندگی از این حزب انتخاب شده بودند، دیده می‌شوند.

در همین راستا اردوغان حتی میتواند در حوزه سیاست خارجی نیز در برابر رقبا قد علم کند. در حال حاضر میان ترکیه و کشورهای غربی بر سر حمایت پایتخت‌های اروپایی بویژه دو کشور سوئد و فنلاند از پ ک ک اختلاف وجود دارد. همچنین ترکیه اقدامات حمایتی آمریکا از  کردهای سوریه را به شدت مورد انتقاد قرار داده و برخلاف درخواست‌های دولت سوریه آنکارا در پی تداوم بخشیدن به حضور نظامی بلندمدت در شمال سوریه است. ارتش ترکیه حتی در بخش‌هایی از شمال عراق را نیز به بهانه حضور نیروهای پ ک ک پایگاه‌های نظامی تأسیس کرده است. مطمئناً آنکارا از حمله تروریستی اخیر در رد مخالفت‌ها با حضور نظامی در سوریه و عراق استفاده خواهد کرد.