چرایی چرخش العبادی درباره تحریم‌های ایران

۴ آبان سال ۱۳۹۶ بود که حیدر العبادی نخست وزیر عراق در مصاحبه‌ای با روزنامه واشنگتن پست که بسیاری از کارشناسان آن را ورود به دوره پسا داعش معرفی کردند گفت: اجازه نخواهد داد کشورش عرصه رقابت آمریکا، ایران و قدرت‌های سنی منطقه باشد. حیدر العبادی همچنین خطاب به ایران و آمریکا گفته بود «ما مایلیم با شما کار کنیم، هر دو شما. اما خواهش می‌کنم مشکل خود را به عراق نیاورید. آزادید هر جای دیگری این اختلافات را حل کنید. او همچنین در همان مصاحبه گفته بود «عراق قوی‌تر و متحد می‌شود. فکر می‌کنم دخالت دیگران در امور عراق کمتر و کمتر می‌شود.» نزدیک به ۹ ماه بعد در اواسط مرداد ماه ۱۳۹۷ حیدر العبادی نخست‌وزیر عراق در جریان یک کنفرانس مطبوعاتی در سخنانی که تقریبا سبب واکنش تمام عراقی‌ها از هر حزب و قومی شد اعلام کرد این کشور علی‌رغم مخالفت کلی با استراتژی وضع تحریم‌ها، از تحریم‌ها علیه ایران پیروی خواهد کرد. حیدر العبادی در آن مصاحبه گفته بود «ما آن‌ها (تحریم‌ها علیه ایران) را یک خطای راهبردی و غیرصحیح می‌دانیم، اما آن‌ها را اجرا خواهیم کرد تا از منافع مردم‌مان دفاع کنیم. ما با این تحریم‌ها رابطه‌ای نداریم و از آن‌ها حمایت نمی‌کنیم، اما به آن‌ها ملتزم خواهیم ماند.» این بخش از سخنان العبادی که «ما به تحریم‌ها ملتزم می‌مانیم» یا آن‌ها را اعمال می‌کنیم، سبب شد تا بسیاری از انتقاد‌ها در داخل این کشور علیه این نخست وزیر تکنوکرات روانه شده و او را فاقد صلاحیت برای نخست وزیری کشورشان بدانند. برخی حتی تا جایی پیش رفتند که این اظهارات العبادی را مشارکت با تروریسم آمریکایی تفسیر کردند. برای مثال سید هاشم الموسوی سخنگوی رسمی مقاومت اسلامی نُجَباء عراق با مخاطب قرار دادن حیدر العبادی از او پرسید ما ملت عراق از کِی جزو پروژه تحریم ملت‌ها بوده‌ایم؟ فرزندان عراق از چه زمانی شریک محور تروریسم آمریکایی بوده‌اند؟ محوری که به‌دنبال مداخله و تجزیه کشورها، ظلم به ملت‌ها و غارت ثروت‌هایشان است. ملت بخشنده عراق نه فقط با مال، بلکه با جان خود در فلسطین و سوریه فداکاری کرده است. ما نه اکنون و نه هیچ زمان دیگر اجازه نخواهیم داد که عراق به ایالتی از ایالات آمریکا تبدیل و اراده آنان بر ما تحمیل شود. ما برای تثبیت حاکمیت عراق خون داده‌ایم و اجازه نمی‌دهیم کسی به استقلال ما دست‌اندازی کند. شاید شدید‌ترین انتقادات را بایستی از ناحیه برخی از جریانات مقاومت در عراق دید، انتقاد آن‌ها به مواضع العبادی از این حیث بود که العبادی نتوانسته حق دوستی ایران نسبت به عراق در ماجرای داعش را ادا کرده و به نوعی از پشت به ایران خیانت کرده است. برای مثال سخنگوی رسمی مقاومت اسلامی نُجَباء که در مراسم بزرگداشت شهدا حضور یافته بود، در پایان سخنرانی خود العبادی را مخاطب قرار داد و گفت: معلوم نیست چه کسانی به تو مشاوره می‌دهند! مگر پاداش نیکی چیزی جز نیکی است که با دشمنان ایران همراهی می‌کنی؟! جواب ملت ایران را که با همه وجود به یاری ما آمد، چه می‌دهی؟ جواب خانواده‌های شهدایشان و عرق جبین رزمندگان‌شان را چه می‌دهی؟! از دیگر واکنش‌هایی که به سخنان العبادی وجود داشت، محمود عثمان، یکی از چهره‌های سیاسی کرد عراق بود که در این خصوص نوشت که آقای العبادی «در چنین تصمیمی به صورت کامل به تعجیل و خطا رفته است و هیچ مشورتی با شورای وزیران و دیگر مسئولین عراقی در این خصوص نداشته است.»
در پی واکنش‌های گسترده به اظهارات حیدر العبادی، ۲۱ مرداد ماه بود که شورای امنیت ملی عراق به ریاست آقای العبادی هرگونه «برداشت اشتباه» و «سیاسی‌کاری» درباره موضع او را محکوم کرد. این اظهارات نشان می‌داد که العبادی حتی خودش هم باور نداشته است که سخنان او تا این حد سبب آشوب در فضای افکار عمومی کشورش شود. فضای اجتماعی عراق حتی با این جمله نیز تلطیف نشد و حیدر العبادی نهایتا به صورت مستقیم روز دوشنبه (۲۲ مرداد) در یک کنفرانس خبری اشاره کرد که عراق فقط متعهد به خودداری از استفاده از دلار در مبادلات تجاری با ایران است و «از کل تحریم‌های آمریکا علیه جمهوری اسلامی تبعیت نمی‌کند.» بنابراین در کمتر از یک هفته مواضع حیدر العبادی کاملا تغییر کرد و تحت تاثیر افکار عمومی داخلی در عراق او مجبور به پس گرفتن مواضع خود در خصوص ایران و تحریم‌ها شد. اینکه العبادی تا چه حد و به کدام یک از مواضع خود پایبند بماند موضوعی است که باید دید جایگاه سیاست ورزی در عراق، انتخابات عراق، تصمیمات پشت پرده با آمریکا، بازیگری نیرو‌های مقاومت و به طور خاص سران سعودی و امتیازاتی که آن‌ها برای برخی از دولت مردان عراقی در نظر گرفته اند، چگونه پیش می‌رود، اما آنچه مشخص است، این است که العبادی در حال تلاش برای نشان دادن خود به عنوان شخصیتی است که به دنبال «منافع ملی عراق» است و می‌خواهد به واسطه همین تصویر سازی از خود به عنوان پاسدار منافع ملی، فضای سیاسی را به نفع خود تغییر دهد. اما العبادی به اشتباه هدف خود را تعیین کرده است، اینکه او از حمایت از تحریم‌های آمریکا علیه ایران سخن بگوید، به هیچ وجه نمی‌تواند نیازش در خصوص حمایت داخلی در عراق را تامین کند. عراق تا همین چند ماه پیش موقعیتی شدیدا متزلزل به لحاظ سیاسی و سرزمینی داشت، مردم عراق در شرایطی که کشورشان در آستانه فروپاشی سرزمینی بود، خود را مدیون کمک‌های بی دریغ ایران می‌دانند.