سابقه جاسوسی در ایران با نقاب خبرنگاری

پایگاه رهنما:

ششم آبان‌ماه بود که بیانیه تبیینی مشترک وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه در خصوص حوادث و اغتشاشات اخیر در کشور منتشر شد.

از جمله محورهای موجود در این بیانیه که واکنش‌های مختلفی را در پی داشت، اشاره به نقش قابل توجه و اثرگذار دو نفر از آموزش‌دیدگان دوره‌های موسوم به «آموزش جنگ‌های ترکیبی و براندازی نرم» در «هدایت خبری» و «مدیریت افکار عمومی» است.

با توجه به محدودیت‌های قانونی، اسامی این دو فرد که در پوششش خبرنگار فعالیت می‌کردند، در این بیانیه به اختصار «ن. ح» و «الف. م» ذکر شده است؛ اما با توجه به واکنش رسانه‌ها و افراد صاحب تریبون در فضای مجازی در خصوص این اشخاص به نظر می‌رسد محل نظر این بیانیه ۲ خبرنگار روزنامه شرق و هم‌میهن است.

واکنش مختلف خبرنگاران به بیانیه مشترک وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه

انتشار این بیانیه و ایراد چنین اتهام قابل توجهی از سوی دو دستگاه اطلاعاتی کشور به دو فرد مسبوق‌الذکر، واکنش‌های مختلفی را از سوی افراد و به‌ویژه خبرنگاران و روزنامه‌نگاران به‌همراه داشت.

عده‌ای اقدامات این دو نفر را عمل به وظایف روزنامه‌نگاری ارزیابی کردند و در ادبیات خود از جرم‌انگاری روزنامه‌نگاری ابراز تأسف و تعجب کردند و در مقابل عده‌ای نیز، اعتقاد بر این دارند که اقدامات این افراد ورای خبرنگاری و روزنامه‌نگاری بدون‌جهت بوده است.

مقام قضائی، تصمیم‌گیر نهایی در مورد گزارش دستگاه‌های اطلاعاتی

فارغ از تحلیل‌های صورت‌گرفته پیرامون مسائلی که در بیانیه دو دستگاه اطلاعاتی کشور در مورد این اشخاص مطرح شده، باید توجه داشت که دستگاه‌های اطلاعاتی در اصل ضابط قضائی محسوب می‌شوند و تصمیم‌گیری در مورد مسائل مطرح شده از سوی ضابط قضائی، بر عهده مقام قضائی است و چه بسا مساله و یا اتهامی از سوی یک ضابط متوجه شخص یا اشخاصی شود اما مقام قضائی در جایگاه قضاوت صحت آن مساله و اتهام را نپذیرد.

خبرنگاران و روزنامه‌نگاران؛ قشر مطلوب سرویس‌های اطلاعاتی برای جاسوسی در دنیا

اما نباید از این مقوله غافل شد که خبرنگاران و روزنامه‌نگاران همواره در جهان جایگاه مطلوب و مناسبی برای نفوذ دستگاه‌های اطلاعاتی کشورهای دیگر و پرورش جاسوس بوده‌اند. به‌طور مثال؛ والتر دورانتی، خبرنگار نیویورک‌تایمز که برای گزارش‌های ارسالی خود از شوروی برنده جایزۀ پولیتزر شد، در حقیقت عامل استالین بود که به‌طور مرتب گزارش‌های دروغین ارسال و همکاران خود را که در پی یافتن حقایق بودند بی‌اعتبار و بدنام می‌کرده است.

در نمونه‌ای دیگر ویتاکر چمبرز، سردبیر تایمز از سال ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۸ که جاسوس شوروی بود، داستان ورود و خروج خود از حزب کمونیست را در زندگینامه‌اش با عنوان «شاهد» منتشر کرد.

سابقه جاسوسی در قالب خبرنگار در ایران

از جمله موارد مشهور جاسوسی در قالب خبرنگاری و روزنامه‌نگاری، شاپور ریپورتر با نام اصلی شاپور جِی، دیپلمات، روزنامه نگار است که مسئولیت جاسوسی از وضعیت ایران برای سرویس اطلاعاتی بریتانیا را بر عهده داشت.

در کنار این موارد، هزاران مورد دیگر از فعالیت جاسوس‌ها در قالب خبرنگار و روزنامه‌نگار و استفاده سرویس‌های اطلاعاتی بیگانه از این قشر زحمتکش وجود دارد که در این مقال نمی‌گنجد.

در این میان، پوشش خبرنگاری به‌واسطه دسترسی‌های قابل توجه خبرنگاران در کشور به کانون‌های قدرت و اطلاعات همواره مطمع نظر سرویس‌های اطلاعاتی بیگانه از جمله سیا، ام آی ۶ و موساد بوده است که در این گزارش به مواردی از آن‌ها اشاره می‌شود.

جیسون رضائیان، جاسوس-خبرنگار معروف

اواخر تیرماه سال ۹۳ بود که جیسیون رضائیان خبرنگار واشنگتن پست همراه همسرش یگانه صالحی، و یک عکاس خبری و همسر این عکاس که با رضائیان همکاری می‌کردند، توسط مأموران امنیتی در تهران به جرم جاسوسی بازداشت شدند.

زوج دوم مدتی بعد آزاد شدند و همسر جیسیون رضائیان که خبرنگار روزنامه انگلیسی‌زبان نشنال مستقر در امارات متحده عربی نیز بود، در اوایل مهرماه همان سال به قید وثیقه آزاد شد. رضائیان که از سال ۲۰۱۲ به عنوان خبرنگار در ایران فعالیت می‌کرد، تابعیت دوگانه ایرانی و آمریکایی داشت و با گذرنامه ایرانی خود وارد خاک ایران شده بود.

از جمله مهم‌ترین اتهامات ضدامنیتی رضائیان، نفوذ در اماکن مهم دولتی و افشای برنامه‌های ضدتحریمی ایران از جمله هویت واسطه‌های تجاری و ماهیت شرکت‌های همکار ایران در فرایند دور زدن تحریم‌ها و جاسوسی از برنامه هسته‌ای کشور است.

بر اساس کیفرخواست صادره، دسترسی و جمع‌آوری اطلاعات طبقه‌بندی شده، همکاری با دول متخاصم و نوشتن نامه به اوباما رئیس جمهور آمریکا و تبلیغ علیه نظام جمهوری اسلامی ایران از جمله اتهامات جیسون رضائیان بود.

۲۶ دی ۱۳۹۴ دادستان وقت تهران اعلام کرد که در راستای مصوبات شورای عالی امنیت ملی و مصالح کلی نظام، چهار زندانی ایرانی دو تابعیتی ظرف روز جاری در چارچوب مبادلهٔ زندانیان آزاد شدند. بر اساس اعلام دادستان وقت تهران، جیسون رضائیان از جمله این اشخاص بود.

طراحی کمپین ضدامنیتی در پوشش خبرنگاری

مهرماه سال ۸۹ بود که دو خبرنگار آلمانی به‌منظور راه‌اندازی یک کمپین بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی ایران به خانواده یک زن ایرانی در تبریز که به اتهام قتل محکوم به قصاص شده بود، نزدیک شدند تا این موضوع را دستاویزی برای تحقق اهداف خود قرار دهند؛ اما با هوشیاری دستگاه‌های اطلاعاتی این دو نفر دستگیر شدند.

در نهایت این دو جاسوس خبرنگارنما در دادگاه به اتهام اجتماع و تبانی برای ارتکاب جرم علیه امنیت کشور جمهوری اسلامی ایران ابتدا به ۲۰ ماه حبس تعزیری محکوم شدند که در نهایت این حکم به جزای نقدی تبدیل شد و این دو آلمانی با پرداخت جریمه و پس از ۴ ماه بازداشت در ابتدای اسفند ۸۹ به همراه وزیر خارجه وقت آلمان به کشور خود بازگشتند.

جمع‌آوری داده‌های مورد نیاز جهت تحلیل و طراحی اقدام بعدی از جمله اهداف سرویس‌های اطلاعاتی بیگانه برای استفاده از خبرنگاران و روزنامه‌نگاران در شرایط بحرانی در کشور است که از قضا کاملاً مسبوق به سابقه بوده است. رضا رفیعی فروشانی، روزنامه‌نگار و نماینده سابق مجله تایم در ایران بود که در اوایل تیرماه سال ۸۸ توسط نیروهای مدافع امنیت به اتهام جاسوسی دستگیر شد.

وی به اقدام علیه امنیت ملی کشور از طریق جاسوسی به نفع بیگانگان و اجانب، تلاش در جهت راه‌اندازی شبکه‌های غیرقانونی ماهواره‌ای خصوصی و برقراری ارتباط با عناصر وابسته به سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا و امارات متحده عربی متهم شده بود.

پوشش مستقیم اغتشاشات ۸۸ برای سرویس‌های اطلاعاتی بیگانه در قالب خبرنگار

رفیعی پس از انتخابات با حضور مستقیم در اغتشاشات ۸۸، گزارش لحظه به لحظه حوادث و آشوب‌های تهران را از طریق تصویربرداری به‌وسیله تلفن ماهواره‌ای، ایمیل و فیس‌بوک به خارج از کشور و به عناصر و عوامل سرویس‌های جاسوسی آمریکا و امارات متحده عربی منتقل می‌کرد.

رفیعی همچنین وظایفی از جمله جمع‌آوری اطلاعات آثار اجتماعی و اقتصادی ناشی از تحریم‌های آمریکا در ایران و انتخابات برای شبکه‌های ماهواره‌ای و نفوذ در احزاب سیاسی و تأسیس NGO با هدف تأثیرگذاری و استحاله چهره‌های سیاسی در راستای براندازی نرم را به عهده داشت.

رفیعی به مدت دوسال به عنوان «منبع کد دار» با اخذ حقوق ماهانه برای سرویس اطلاعاتی امارات که به‌طور مستقیم با سرویس اطلاعات آمریکا و انگلیس مبادلات اطلاعاتی دارند، فعالیت می‌کرد.

در نهایت، دادگاه بدوی برای این اتهامات، او را به ۷ سال زندان محکوم کرد که این حکم در دادگاه تجدید نظر به سه و نیم سال حبس قطعی تعزیری کاهش یافت.

مدرس خبرنگاری که جاسوس انگلیس از آب درآمد

نازنین زاغری از جمله جاسوسانی است که در پوشش خبرنگار برای انگلیس در ایران جاسوسی می‌کرد و به همین جرم دستگیر شده بود. دستگیری زاغری در سال ۹۵ منجر به دستگیری ۵۰ نفر از عوامل جاسوس انگلیس در ایران شده بود و به این شکل یکی از مهلک‌ترین ضربه‌ها به سرویس اطلاعاتی بریتانیا با دستگیری زاغری وارد شد.

زاغری مسئول شبکه‌سازی ام آی ۶ و وزارت خارجه انگلیس در جنوب غرب آسیا و شمال آفریقا بود که در شبکه‌سازی‌های جاسوسی تحت پوشش خبرنگار و شکل‌دهی به انقلاب‌های رنگی در برخی کشورها نقش فعالی داشته است.

این جاسوس از طریق برگزاری دوره‌هایی تحت پوشش آموزش خبرنگاری اقدام به جمع‌آوری اطلاعات می‌کرد و از سویی در شکل‌گیری ناآرامی‌ها نقش قابل توجهی بر عهده داشت. پروژه‌هایی هم‌چون شبکه‌سازی برای زنان و ناآرام کردن زنان از جمله مسئولیت‌های زاغری در کشور بوده است.

در نهایت نازنین زاغری پس از پایان دوره محکومیت ۵ ساله خود و در ازای آزادسازی ۵۳۰ میلیون دلار اموال بلوکه شده ایران و آزادی یک ایرانی با گذراندن تشریفات اداری به تیم انگلیسی تحویل داده شد و با یک هواپیمای عُمّانی به سمت انگلستان پرواز کرد.

کارویژه‌های سرویس‌های اطلاعاتی بیگانه برای عملیاتی کردن اقدامات ضدامنیتی در کشور

همان‌طور که در اقدامات ضدامنیتی نازنین زاغری ذکر شد، «شبکه‌سازی زنان» و «ناآرام‌سازی زنان» از جمله پروژه‌های محول شده به وی از سوی سرویس اطلاعاتی متبوعش بوده است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که دشمنان و سرویس‌های اطلاعاتی بیگانه برای ایجاد ناآرامی و عملیاتی کردن اقدامات ضدامنیتی خود بر زنان جامعه حساب ویژه‌ای باز کرده‌اند.

در همین راستا؛ در بیانیه تبیینی مشترک وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه آمده است که سرویس‌های جاسوسی غربی و صهیونیستی دوره‌های «آموزش مربیان جنگ‌های ترکیبی» برای تعداد قابل توجهی از عناصر مرتبط و از پیش نشان شده برگزار و به آن‌ها مأموریت داده‌اند که آموخته‌ها را به دیگران منتقل و بر مبنای آن‌ها به‌صورت تشکیلاتی عمل نمایند.

رصد دقیق اطلاعاتی تحرکات مؤسسات همکار ستاد نفوذ حریف در فضای حقیقی و مجازی نشان از برنامه‌ریزی جدی و مستمر با هدفِ تأثیرگذاری در لایه‌های مختلف اجتماعی به‌ویژه در حوزه‌های مربوط به زنان می‌باشد.

نقش ویژه جاسوس-خبرنگاران برای القای حس «جنس دوم بودن» به بانوان

دشمنان و سرویس‌های اطلاعاتی بیگانه به‌منظور القای حس «جنس دوم بودن» و «نادیده گرفته شدن از سوی جامعه» بر عناصر داخلی خود که تحت پوشش رسانه و خبرنگاری فعالیت می‌کنند، حساب ویژه‌ای باز کرده‌اند؛ موضوعی که در بیانیه تبیینی مشترک وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه کاملاً مشهود است.

در این بیانیه خبرنگاری و خبرسازی در دوره بحران از جمله مفاد «جنگ ترکیبی و براندازی نرم» تعریف می‌شود.

همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، مسئولیت تصمیم‌گیری و صدور حکم در مورد اتهامات وارد شده به اشخاص بر عهده محکمه صالح و مقام قضائی است؛ اما با این حال نباید نسبت به این مقوله غافل بود که خبرنگاری و روزنامه‌نگاری همواره در کشورها و ادوار مختلف پوشش مطلوب سرویس‌های اطلاعاتی بیگانه جهت تحقق آمال و اهداف آن‌ها بوده و هست.