۳ دهه هشدار درباره «فرهنگ»

پایگاه رهنما:

بیش از سه دهه است که رهبر حکیم انقلاب در مناسبت‌های و موقعیت‌های مختلف، مردم و مسئولان را نسبت به طراحی پیچیده و خطرناک دشمن برای حمله به بنیان‌های فرهنگی جامعه هشدار می‌دهند؛ در این میان، مسئولان کشور، به طور خاص مخاطب این هشدارها هستند، چراکه نوع برنامه‌ریزی‌ها و جهت‌گیری‌های مسئولان در حوزه فرهنگ، هنر و رسانه، ارتباط مستقیمی با تعالی یا انحطاط فرهنگی جامعه دارد.

با وجود رویش‌‌های ارزشمند فرهنگی و معنوی در جامعه ایرانی که به برکت انقلاب اسلامی و آرمان‌ها و ارزش‌های آن به دست آمده و همچنان هم ادامه دارد، اما تهدیدات و آسیب‌های قابل توجه در این حوزه نیز، نشان از غفلت‌های اساسی در زمینه فرهنگ و راهبردهای فرهنگی رهبرمعظم انقلاب دارد.

مخصوصا اینکه در بزنگاه‌هایی مانند اتفاقات فتنه‌گون، آسیب‌هایی که به نسل نوجوان و جوان وارد می‌شود، نشان می‌دهد در حوزه فرهنگ، کار هنرمندانه، عمیق و مستمر به اندازه کافی انجام نشده است.

مروری بر هشدارها و رهنمودهای سی و چند ساله حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در زمینه «فرهنگ» و اهمیت آن، می‌تواند یادآوری مجددی برای همه مسئولان و فعالان حوزه فرهنگ برای تجدیدنظر در عملکرد و رویه‌هایشان باشد.

• تهاجم فرهنگی یا تبادل فرهنگی؟

رهبرمعظم انقلاب در اوایل دهه 70 درباره معنا و مفهوم «تهاجم فرهنگی» و تفاوت آن با «تبادل فرهنگی» گفتند: «در تهاجم فرهنگی، دشمن می‏گردد آن نقطه‏ای از فرهنگ خود را به این ملت می‏دهد و وارد این ملت می‏کند که خودش می‏خواهد. معلوم است که دشمن چه می‏خواهد! اگر در تبادل فرهنگی، ملتی که از فرهنگ بیگانه چیزی می‏گیرد، تشبیه به آدمی شود که در کوچه و بازار، غذا و دوای مناسب می‏خرد که مصرف کند؛ اما در تهاجم فرهنگی، ملتی را که تحت تهاجم قرار گرفته است، باید به بیماری که افتاده و خودش کاری نمی‏تواند بکند، تشبیه کنیم. آن وقت دشمن، آمپولی به او تزریق می‏کند و معلوم است آمپولی که دشمن تزریق کند، چیست! این، فرق دارد با آن دارو و درمانی که خود شما بروید و آن را با میل انتخاب و وارد بدنتان کنید. این، تهاجم فرهنگی است».

• هوچی‌گری در میدان فرهنگ

ایشان در 27 آذرماه 1373 چنین هشدار دادند؛ «متأسّفانه می‌بینم بعضی افراد در قضیه‌ی تهاجم فرهنگی هم بی‌انصافی می کنند. قضیه‌ی به این مهمّی را اصلاً به کلّی منکر می شوند و یا تفسیرها و تعبیرهایی می کنند که مورد نظر ما نیست. آن تفسیرها و تعبیرها برای هوچی‌گری خوب است. حال بماند که می‌آیند در رادیو و تلویزیون هم می‌گویند! من یک روز ان‌شاءاللَّه درباره‌ی آن هم صحبت خواهم کرد و مجدّداً خواهم گفت که قضیه‌ی تهاجم فرهنگی، جدّی‌تر از این حرف هاست. قضیه‌ی تهاجم فرهنگی مهمتر از این حرف هاست که بخواهیم به این یک ذرّه، دو ذرّه‌ها اکتفا کنیم، یا بخواهیم به خاطر حرف این و آن، از آن منصرف شویم...».

رهبر معظم انقلاب، حدود یک سال قبل از آن تاریخ هم، سمت و سوی حرکت رسانه‌ای کشور را اینطور ترسیم کرده بودند؛ «در همه‌ی برنامه‌ها جهت کلی مقابله با تهاجم تبلیغاتی و فرهنگی و خبری استکبار باشد. این اصل مهم نه تنها در خبر که در گزارش ها، برنامه‌های علمی و اجتماعی و سیاسی و به خصوص در برنامه‌های هنری و سرگرم کننده مانند نمایش و داستان های یکه یا دنباله‌دار باید رعایت شود. این نکته به درستی برای همه‌ی کارکنان روشن گردد که فرهنگ مهاجم بیگانه از راه نمایش ها و برنامه‌های سرگرم کننده بیش از گفتگوی رویاروی بر ذهن و عمل مردم اثر می‌گذارد و از این اثر گذاری ناخواسته هوشیارانه و خردمندانه جلوگیری شود...».

10 سال بعد از آن تاریخ هم باز یادآور شدند که «یکی از کارهای بسیار مهمی که امروز در دستور کار آنهاست، تهاجم خبری، تبلیغی، فرهنگی و اخلاقی به کشور ماست. امروز این تهاجم، اوج تهاجم فرهنگی است. البته مخصوص کشور ما نیست؛ در همه‌جا اینها دارند کار فرهنگی می‌کنند؛ منتها ما آماج هدف آنها هستیم. بسیاری از هدف های استکبار جهانی در زمینه‌های تبلیغی و فرهنگی و رسانه‌یی متوجه به ماست؛ ما باید در مقابل اینها خود را مجهز کنیم».

• از تهاجم تا ناتوی فرهنگی

رهبر معظم انقلاب در اوایل دهه 80 نسبت به خطر ناتوی فرهنگی دشمن هشدار دادند؛ «من پریروز در روزنامه – البته سه ، چهار ماه قبل از این ، من مقاله اش را دیده بودم – گزارشی از تشكیل " ناتوی فرهنگی " را خواندم . یعنی در مقابل پیمان ناتو كه امریكایی ها در اروپا به عنوان مقابله ی با شوروی سابق یك مجموعه ی مقتدر نظامی به وجود آوردند ؛ اما برای سركوب هر صدای معارض با خودشان در منطقه خاورمیانه و آسیا و غیره از آن استفاده می كردند ، حالا یك ناتوی فرهنگی هم به وجود آْورده اند . این ، بسیار چیز خطرناكی است . البته حالا هم نیست ؛ سال هاست كه این اتفاق افتاده است. مجموعه ی زنجیره ی به هم پیوسته ی رسانه های گوناگون – كه حالا اینترنت هم داخلش شده است و ماهواره ها و تلویزیون ها و رادیوها – در جهت مشخصی حركت می كنند تا سررشته ی تحولات جوامع را به عهده بگیرند ؛ حالا كه دیگر خیلی هم آسان و رو راست شده است..».

• هشدارهای مستمر و گوش‌های ضعیف

رهبر حکیم انقلاب در سال 96 هم با بیان اینکه «ما خُلل و فُرج فرهنگی زیادی داریم» هشدار دادند؛ «جاهایی که نفوذگاه دشمن است ازلحاظ فرهنگی، بسیار است؛ این را، هم مجموعه‌های مسئول دولتی، هم مجموعه‌های گسترده‌ی عظیم مردمی موظّفند که انجام بدهند. «آتش‌به‌اختیار»به معنی کار فرهنگی خودجوش و تمیز است؛ آنچه ما گفتیم معنایش این است که در تمام کشور، جوان ها و صاحبان اندیشه و فکر، صاحبان همّت، خودشان با ابتکار خودشان، کار را -کارهای فرهنگی را- پیش ببرند، منافذ فرهنگی را بشناسند و در مقابل آنها، کار انجام بدهند...».

و بالاخره هشدار نسبت به این رخنه‌ها؛ «مسئولان فرهنگی، باید مراقب رخنه‌ی فرهنگی باشند؛ رخنه‌های فرهنگی بسیار خطرناک است؛ باید حسّاس باشند، باید هشیار باشند. نمی خواهیم بگوییم همه‌ی آسیب‌های فرهنگی کار بیگانگان است؛ نه، خود ما هم مقصّریم؛ مسئولان مختلف، مسئولان فرهنگی، مسئولان غیر فرهنگی، کم‌کاری‌ها، غلط‌کاری‌ها، اینها تأثیر داشته؛ ما همه را به گردن دشمن نمی‌اندازیم؛ امّا حضور دشمن را هم در زمینه‌ی مسائل فرهنگی نمی‌توانیم فراموش کنیم...».