مضرات مصرف بالا و غیربهینه بخش خانگی گاز برای صنعت و اقتصاد ایران

گاز خانگی در مدل کنونی به ۱۲ پله مصرفی تقسیم‌بندی شده است. مشترکین با توجه به میزان مصرف ماهیانه خود در یکی از آن‌ها قرار می‌گیرند. توزیع مشترکین در این پله‌ها در فصل سرد نشان می‌دهد که از مجموع ۲۶ میلیون مشترک واقعی در کل کشور، ۶۴% مصرفی مناسب داشته و در پله‌های ۱ تا ۳ قرار گرفته‌اند.

این در حالی است که تنها ۳% از کل مشترکین مصارف بسیار بالا را به ثبت رسانده و در پله‌های ۸ تا ۱۲ قرار گرفته‌اند. حال‌آنکه مشترکین پرمصرف به‌صورت میانگین، ۵ برابر مشترکین کم‌مصرف گاز مصرف کرده اند و مجموعاً ۵/۷% از مصرف کل گاز خانگی را به خود اختصاص داده‌اند. سایر مشترکین نیز در پله‌های میانی قرار گرفته اند.

بررسی توزیع مشترکین در فصل گرم نیز نشان‌دهنده آن است که ۷۸% از ۲۴ میلیون مشترک در این فصل، مصرفی مناسب داشته و در پله‌های ۱ تا ۳ توزیع شده‌اند. این در حالی است که صرفاً ۴% از این مشترکین در پله‌های پرمصرف ۸ تا ۱۲ قرار گرفته‌اند و میانگین مصرفی ۶ برابری نسبت به مشترکین کم‌مصرف داشته‌اند. بدین ترتیب پرواضح است که مشترکین پرمصرف گاز خانگی اقلیت مطلقی از جامعه را تشکیل می‌دهند و نسبت به عمده‌ی مردم که مصرف متعادلی دارند، بسیار بیشتر از گاز طبیعی استفاده می کنند.

با توجه به اینکه در آستانه فصل سرد سال قرار داریم و احتمال بروز ناترازی گاز وجود دارد و این امر به تعطیلی صنایع منجر می شود، باید در این زمینه چاره اندیشی های لازم انجام شود. به نظر می رسد، واقعی سازی قیمت حامل های انرژی ضرورتی است که باید مدنظر قرار بگیرد. در غیر این صورت، پروژه های بهینه سازی مصرف جواب نمی دهد و مشکل ادامه می یابد. اعمال هزینه های بالاتر بر پرمصرف ها نیز راهکار دیگری است که می تواند کارساز باشد.

مهراد عباد، عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران در گفت‌وگو با میزان با اشاره به این موضوع که ما بهره کافی از گازمان نمی بریم و متاسفانه آن را هدر می دهیم، تصریح کرد: ما گاز را بسیار ارزان می فروشیم و مصرف می کنیم. در بخش خانگی با نوعی اعتیاد نسبت به انرژی روبرو هستیم. از آنجائیکه همواره انرژی در ایران ارزان بوده است، به راحتی آن را مصرف کرده ایم و به مصرف بیش از حد اعتیاد داریم. انرژی در کشور ما به وفور هدر داده می شود و باید با یک برنامه ریزی درست به سمت حل و فصل این موضوع برویم.

وی در ادامه گفت: ما به لحاظ بهینه مصرف کردن انرژی از دنیا بسیار عقب هستیم. به طور مثال، اخیراً در ایتالیا زمان استاندارد موردنیاز برای پخت پاستا را از ۷ دقیقه به ۴ دقیقه کاهش دادند و اعلام کردند که پاستا را ۳ دقیقه داخل آب جوش بدون اینکه روی شعله باشد، قرار دهید. در این حد موضوع افزایش بهره وری انرژی در کشورهای دیگر اهمیت دارد، ولی ما به راحتی انرژی را هدر می دهیم. انرژی با قیمت بسیار پایین در اختیار صنایع مختلف از جمله پتروشیمی ها قرار می گیرد. از آن طرف خام فروشی را در حوزه های مختلف از جمله گاز داریم. می توانیم گاز را جداسازی کنیم و مشتقاتش را بفروشیم. در ایران گازهای محدودی از جمله بوتان جداسازی می شود و بخش زیادی از گازها به خاطر اینکه تجهیزات قدیمی است، سوزانده می شود. عملاً در حوزه های مختلف ما در حال انجام کارهای غیراصولی هستیم که به هدررفت انرژی می انجامد. رگلاتورهایی که درب منازل هستند، عمدتاً نشتی دارند و به هدررفتن مقدار زیادی انرژی منجر می شوند. باید این مسائل رفع شود تا از هدررفت انرژی جلوگیری به عمل آوریم. سازمان های مربوطه از این موضوع اطلاع دارند، اما هنوز اقدامی در راستای بهینه سازی این موضوع انجام نشده است.

این عضو اتاق بازرگانی خاطرنشان کرد: کمبود گاز در زمستان به قطعی برق و گاز صنایع منجر می شود که مضرات زیادی برای اقتصاد کشور دارد. بسیاری از دستگاه ها در صنایع مختلف در طول زمان به بهره وری می رسند. به این معنا که دستگاه بعد از اینکه یک هفته روشن است، بازدهی اش شروع می شود. بنابراین، وقتی قطعی گاز یا برق را برای صنایع داریم، آن ها دچار خسران شدیدی می شوند. به طور کلی، قطعی برق به تجهیزات صنایع صدمه می زند و راهکار خوبی نیست. باید با بهینه سازی مصرف انرژی در کشورمان به سمت کاهش میزان مصرف و حل مشکل ناترازی گاز حرکت کنیم.

وی ادامه داد: ما باید تدابیری بیندیشیم که برای سال های بعد حداقل بتوانیم گاز مصرفی داخل را تأمین کنیم و نیازی به واردات نداشته باشیم. برای این کار دولت باید از فناوری های روز دنیا برای تولید استفاده کند و ماشین آلات و دستگاه ها را نوسازی کند تا گاز بیشتری تولید شود. ما ذخایر زیادی داریم، اما نتوانسته ایم از آن ها به درستی استفاده کنیم. مهمترین چالش در حوزه انرژی در کشور ما، پایین بودن قیمت آن است. دولت ها از افزایش قیمت حامل های انرژی هراس دارند. یک بار این کار انجام شد و پیامدهای اجتماعی خوبی نداشت. اما نباید این تجربه ملاک عمل قرار بگیرد. با استراتژی و برنامه ریزی دقیق تر می توانیم به واقعی سازی قیمت ها بپردازیم و از هدررفت آن  بر اثر استفاده بیش از حد جلوگیری کنیم. حامل های انرژی با سوبسیدهای بالا در کشور ارائه می شود و این یارانه ها هدفمند نیستند. به این صورت که در نهایت رضایت مردم را جلب نمی کند.

مهراد عباد گفت: تعرفه گذاری پلکانی پرمصرف در کشورهای مختلف وجود دارد که عامل مهمی در اصلاح و بهینه سازی مصرف افراد است به این شکل که کسانی که مصرف بالاتری دارند باید هزینه های واقعی و غیر یارانه ای گاز را بپردازند. تمام اقشار جامعه چه مرفه و چه طبقات پایین جامعه قدر گاز را نمی دانند و آن را به سادگی هدر می دهند.