اهداف پوتین از الحاق استان‌های شرق اوکراین

درحالی که کشورهای غربی اعلام کرده‌اند که الحاق مناطق شرقی اوکراین به خاک روسیه را به رسمیت نخواهند شناخت و این مسئله را تنش زا توصیف کرده‌اند اما مقامات مسکو برای همیشه تکلیف مناطق مورد مناقشه را مشخص کردند. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه و سران دونتسک، لوهانسک، خِرسون و زاپوروژیا روز جمعه اسناد پیوستن این مناطق به روسیه را امضا کردند.

پوتین در اعلام حمایت از الحاق مناطق جدید به روسیه گفت، مردم انتخاب خود را انجام داده‌اند. دونتسک، لوهانسک، خرسون و زاپوروژیا سرنوشت مشترکی با روسیه دارند و مردم این مناطق برای همیشه شهروند روسیه می‌شوند. رئیس‌جمهور روسیه با تکرار این که برای حفاظت از سرزمین خود از هر وسیله‌ای که در اختیار داریم استفاده می‌کنیم، از دولت اوکراین خواست فوراً آتش‌بس کند و به مذاکرات بازگردد.  پوتین افزود که غرب می‌خواهد روسیه مستعمره باشد، آنها ما را برده می‌بینند. برای غربی‌ها بسیار مهم است که همه کشورها حاکمیت خود را به نفع آمریکا تسلیم کنند، غرب هر کاری می‌کند تا سیستم استعمار نو حفظ شود.

رئیس جمهور روسیه در ادامه به خلف وعده غرب در خصوص عدم گسترش ناتو به شرق، خطاب به رهبران غربی گفت، وعده عدم گسترش ناتو به شرق به یک فریب کثیف تبدیل شده است. این غرب بود که اصل تخلف‌ناپذیری مرزها را زیر پا گذاشت و حالا تصمیم می‌گیرد چه کسی حق تعیین سرنوشت خود را دارد و چه کسی ندارد. غرب هیچ حق اخلاقی برای صحبت درباره دموکراسی ندارد.

تصمیم روسیه برای الحاق مناطق چهارگانه در شرق اوکراین پس از برگزاری همه‌پرسی در هفته گذشته انجام شد که ساکنان روس تبار این مناطق با رأی قاطع بالای 90 درصدی نظر مثبت خود را نسبت به الحاق به روسیه اعلام کردند. این چهار استان که در حال حاضر تحت کنترل نیروهای روسی قرار دارند، از این پس بخشی از قلمرو روسیه خواهند بود. با جدایی این مناطق که 15 درصد سرزمین اوکراین را تشکیل می‌دادند، اوکراین به لحاظ وسعت رتبه اول اروپا را از دست خواهد داد و از این حیث نیز شکست بزرگی برای این کشور به حساب می‌آید.  

اهداف پوتین از ضمیمه کردن شرق اوکراین

ضمیمه کردن این مناطقه به روسیه، در شرایط کنونی با اهداف زیادی انجام می‌شود که سران کرملین از ابتدا نیز در پی آن بودند. پوتین با این اقدام سعی دارد به غربیها نشان دهد که حامی سرسخت روس‌گرایان در هر نقطه‌ای از جهان است و اجازه نخواهد داد این اقلیتها تحت فشار دولتهایشان قرار گیرند و این مسئله در دکترین جدید روسیه هم به صراحت اشاره شده است و این قوت قلب برای روس‌گرایان در سایر کشورهای اروپایی است که به حمایتهای مسکو دلگرم باشند.

از سوی دیگر، پوتین به خوبی می‌داند که آمریکا و اروپاییها قصد دارند تا جنگ اوکراین را فرسایشی کرده و هزینه‌های مسکو را بالا ببرند، به همین منظور قصد دارد با الحاق این مناطق به خاک روسیه، در صورت پذیرش دولت اوکراین از طریق مذاکرات آتش‌بس، جنگ را مختومه اعلام کند تا جهان بیش از این متضرر نشود. زیرا، هدف اصلی مسکو از ابتدا کنترل مناطق شرقی و جنوبی اوکراین و نجات روس‌تبارها بود که به این هدف نیز نائل آمده است. مقامات کرملین در روزهای اخیر بارها گفته‌اند که در صورت الحاق استانهای روس‌تبار، بخشی از تمامیت ارضی روسیه خواهند بود و هر گونه حمله‌ای به این مناطق واکنش تند مسکو را به همراه خواهد داشت. پوتین سعی دارد با ضمیمه کردن این چهار استان، راه هر گونه حمله اوکراینی‌ها را ببندد و نسبت به این مسئله نیز هشدار داده است که برای مقابله با هر گونه حملاتی از سوی اوکراینی‌ها از همه تسلیحات خود حتی از بمب اتمی استفاده خواهد کرد. بنابراین، این اقدام مقدمه‌ای برای پایان درگیریها است و مقامات کی‌یف هم هشدارهای پوتین را جدی گرفته‌اند و شاید دولتمردان اوکراین مجبور شوند مذاکرات صلح را از سربگیرند زیرا دیگر نمی‌توانند این مناطق را از روسیه پس بگیرند. همانگونه ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکرین هم که تاکنون مدعی بود مناطق اشغال شده را از دست روسها آزاد خواهد کرد بلافاصله پس از امضای سند الحاق توسط پوتین، خواستار عضویت فوری این کشور در سازمان ناتو شد تا حداقل بتواند سایر قلمرو خود را حفظ کند.

از سوی دیگر، پیوستن این مناطق به روسیه، در بعد داخلی هم برای پوتین موفقیت بزرگی به حساب می‌آید. زیرا او به تنهایی کشورش را در مقابل غرب رهبری کرد و توانست پس از گذشت 7 ماه موفقیتهایی را برای روسها کسب کند. اینکه روسها توانستند 15 درصد خاک اوکراین را تصرف کرده و قلمرو سرزمینی خود را که بزرگترین کشور در جهان است دوباره توسعه دهند، برای مردم روسیه یک امتیاز به حساب می‌آید. این پیروزی که به خاطر سیاستهای پوتین به ثمر نشست، در تاریخ روسیه نام او را به عنوان قهرمان ملی ثبت خواهد کرد  که سه دهه پس از فروپاشی شوروی توانسته قدرت روسیه را مجددا احیا کند که نه تنها به غربیها باج نداد بلکه از آنها نیز امتیازاتی را گرفت.  

پوتین با ضمیمه کردن چهار استان، اکنون توپ را به زمین اوکراین و غرب انداخته و آمادگی خود را برای پایان درگیری و برقراری آتش‌بس اعلام کرده است و لذا بعد از این مسئولیت هر گونه تنش آفرینی و پیامدهای ناگوار آن به گردن آمریکا و اروپا است که با ارسال تسلیحات پیشرفته قصد دارند جنگ را ادامه داده و روسها را زمینگیر کنند. این درحالی است که روسیه با فراخوان 300 هزار نیروی ذخیره و استقرار بیشتر آنها در مناطق الحاقی، مصمم است تا این مناطق را حفظ کند و گفته که با همه توان از این مناطق دفاع خواهد کرد. بنابراین، ادامه جنگ به هیچ وجه به صلاح اوکراینی‌ها نیست، زیرا ممکن است روسها با قوای زیاد مناطق جدیدی را تصرف کنند و اوکراین به جای آزادسازی مناطق جدا شده، سرزمین‌های زیادی را از دست بدهند و شاید اظهارات روسها که در ماههای اخیر بارها گفته‌اند اوکراین تا دو سال آینده از نقشه جهان حذف خواهد شد در عمل محقق شود.

مسدود کردن مسیر ناتو به شرق

کشورهای غربی بر اساس توافقاتی که با روسیه در سال 1997 امضا کردند متعهد شدند که سازمان ناتو را که با هدف مقابله با قدرت شوروی تاسیس شده بود، به جمهوری‌های تازه تاسیس این امپراتوری توسعه ندهند اما در عمل خلاف آن عمل کردند و از یک دهه پیش تلاش کردند تا به بهانه‌های مختلف، ناتو را به سمت شرق گسترش دهند. هر چند مقامات مسکو بارها نسبت به این سناریو هشدار داده‌اند اما با این حال واشنگتن به تنش آفرینی با روسها ادامه داد و سعی کرد تا اوکراین را به اردوگاه ناتو بکشاند. بنابراین، از نظر روسها تنها گزینه‌ای که برای تنبیه غرب باقی مانده بود حمله مستقیم به اوکراین بود و الحاق مناطق چهارگانه هم با هدف هشدار قاطع به مقامات کاخ سفید و رهبران اروپا است که اگر همچنان به جنگ افروزی‌های خود در مرزهای این کشور ادامه دهند، پاسخ مسکو قاطع‌تر از قبل خواهد بود.

روسها حضور ناتو در شرق اروپا را تهدیدی برای امنیت ملی خود می‌دانند و پیش از جنگ اوکراین هم به طور مداوم هشدار می‌دادند که برای دور کردن تهدیدات ناتو از مرزهایشان، حتی به گزینه نظامی نیز متوسل خواهند شد و در عمل نیز با حمله به اوکراین جدیت خود را به غرب نشان دادند. با این وجود، پوتین با ضمیمه کردن چهار استان راه توسعه ناتو به شرق را برای همیشه مسدود کرد تا آمریکاییها و اروپاییها بعد از این در اجرایی کردن برنامه‌های ضد روسی خود همه محاسبات را در نظر بگیرند. روسیه پیش از این در جنگ گرجستان در سال 2008 هم با قاطعیت نشان داد که در صورت توسعه ناتو به جمهوریهای آسیای مرکزی و قفقاز حاضر است به زور نظامی نیز متوسل شود و از آن زمان اعضای ناتو که از توسعه این ائتلاف نظامی به جمهوریهای تازه تاسیس ناامید شدند، سعی کردند در شرق اروپا به مرزهای روسیه نزدیک شده و ضرباتی را به این رقیب وارد کنند، اما در این پروژه هم نه تنها دستاوردی نداشتند بلکه تلفات زیادی را متحمل شدند.

موقعیت ژئوپلتیکی استانهای الحاق شده

اینکه غربیها مدعی هستند چهار استان الحاق شده به روسیه، متعلق به اوکراین هستند و باید کماکان تحت حاکمیت این کشور باقی بمانند اما بیشتر ساکنان این مناطق گرایشات روسی دارند. اگرچه تنها 38 درصد ساکنان دونتسک روس‌تبار هستند اما حدود ۷۵ درصد مردم استان دونتسک به زبان روسی تکلم می‌کنند و تنها ۲۴ درصد به زبان اوکراینی صحبت می‌کنند و نشان می‎‌دهد که گرایش به روسیه در این منطقه به شدت زیاد است. در استان لوهانسک هم وضعیت به همین منوال است و دادن رای مثبت بیش از 90 درصدی در این استانها برای پیوستن به روسیه نیز به خوبی این واقعیت را نشان داد.

روسها پس از فروپاشی شوروی، از آنجا که امید داشتند اوکراین همیشه به عنوان متحد این کشور در عرصه بین‌المللی باقی خواهد ماند مناطق روس نشین را به اوکراین دادند اما با روی کار آمدن غربگرایان در کی‌یف از سال 2014، همه چیز تغییر کرد و روس گرایان این مناطق که از زمان فروپاشی شوروی در برهه‌هایی با دولت مرکزی کشمکش‌هایی داشتند، زمینه را برای استقلال از اوکراین مناسب دیدند اما مقامات مسکو به دلیل برخی ملاحظات در روابط خود با غربیها، اجازه ندادند همه‌پرسی استقلال در این مناطق مثل شبه جزیره کریمه انجام شود. اما از ابتدای سال 2022، که روسیه و غرب تمام قد در مقابل هم قرار گرفتند، پوتین به این جمع‌بندی رسید که به خاطر سیاستهای جنگ طلبانه رهبران کی‌یف و حامیان غربی آن، باقی ماندن روس تبارها زیر بیرق اوکراین به صلاح نیست و باید هر چه سریعتر آنها را از ظلم و ستم اوکراینی‌های به گفته روسها نازی، نجات دهند. بنابراین، تلاش روس‌گرایان برای الحاق به روسیه چیز تازه‌ای نیست که غربیها روی آن مانور می‌دهند و از سالها پیش این پروژه توسط ساکنان این مناطق در دستورکار قرار داشت.

نکته مهم دیگر اینکه استانهای دونتسک، لوهانسک و خرسون به لحاظ موقعیت جغرافیایی نیز برای روسیه اهمیت ویژه‌ای دارند. الحاق این استانها سبب می‌شد تا شبه جزیره کریمه نیز پس از هشت سال به خاک اصلی روسیه متصل خواهد شد و از این منظر نیز برای مسکو مهم است. زیرا با اتصال کریمه به قلمرو اصلی روسیه، روسها به راحتی و بدون دور زدن مناطق دیگر می‌توانند از طریق زمینی به این منطقه سفر کنند. از سوی دیگر، خرسون و ژاپوریژیا به دریای آزوف راه دارند و با الحاق این استانها، دسترسی اوکراین برای همیشه به این دریا از بین می‌رود. همچنین، دونتسک نیز به بندر مهم و استراتژیک ماریوپل متصل است و این منطقه نیز عملا تحت کنترل روسها قرار می‌گیرد. استان خرسون هم که به دریای سیاه متصل است برای روسها اهمیت خاصی دارد و در زمانی که مرزهای اروپایی به روی روسیه بسته است، روسها می‌توانند بخش زیادی از تجارت دریایی خود را از دریای سیاه انجام دهند.

روسیه با الحاق 15 درصد از خاک اوکراین به قلمرو خود، علاوه بر اینکه روس‌گرایان را از فشار سیاسی و نظامی رهبران کی‌یف نجات داد، با نمایش قدرت خود در مقابل عرب، نظم برساخته توسط آمریکا پس از جنگ سرد را هم به چالش کشید و راه را برای ایجاد نظام چند قطبی هموار کرد.