غرب؛ محتاج نفت ایران!

پایگاه رهنما:

جنگ روسیه و اوکراین و پس از آن، تحریم روسیه توسط غرب باعث شد که تورم انرژی در کشورهای غربی سر به فلک بگذارد. چندی پیش جو بایدن -رئیس‌جمهور آمریکا- در حالی‌که دولتش با افزایش بی‌سابقه‌ی قیمت بنزین دست و پنجه نرم می‌کند و در برخی ایالت‌ها نیز قیمت بنزین به بالاترین حد خود رسیده است، با بیان اینکه «اکنون زمان جنگ و خطر جهانی است»، از شرکت های اداره کننده جایگاه‌های سوخت خواست قیمت بنزین هم اکنون را کاهش دهند. یک گروه بزرگ لابی انرژی در آمریکا پیام توییتری بایدن را مورد تمسخر قرار داده و با کنایه نوشتند: «نویسنده این پیام توییتری باید برای یادگیری اصول اولیه اقتصاد به مدرسه بازگردد». در چنین شرایطی، آمریکا و غرب، بیش از هر زمانی به یک توافق زودهنگام با ایران نیاز دارند تا با افزایش عرضه‌ی نفت توسط این کشور، تورم در غرب مهار شود. آیا چنین توافقی حاصل خواهد شد!؟ شرایط بازار انرژی در غرب، در صورت توافق یا عدم توافق زودهنگام با ایران، چه خواهد بود؟ در این گزارش به بررسی این موضوع پرداخته‌ایم.

• تورم انرژی در غرب

افزایش سرسام‌آور قیمت انرژی در غرب، برای برخی سیاستمداران که درانتظار انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره آمریکا – که در ماه نوامبر برگزار می‌شود- نشسته‌اند، نگران‌کننده شده است. به گزارش بلومبرگ، بایدن می‌تواند تصمیم بگیرد که منافع کاهش قیمت نفت از اجرای دقیق تحریم‌ها علیه ایران، از جمله توقیف تعداد بیشتری از نفتکش‌های ایرانی، بیشتر است. به گفته مایک مولر -رئیس بخش آسیا در گروه ویتول- دولت فدرال آمریکا ممکن است اجازه دهد «آن نفت (نفت ایران)، کمی بیشتر جریان پیدا کند.» او در پادکستی که مرکز مشاور «گلف اینتلیجنس» مستقر در دبی  منتشر کرد، گفت اگر انتخابات میان‌دوره‌‌ای آمریکا تحت مسئله قیمت‌های بنزین درآمریکا قرار بگیرد، می‌توانید انتظار داشته باشید که شاید نسبت به خروج بشکه‌های نفت تحریم‌شده، چشم پوشی شود. این در حالی است که در ایران، افزایش عرضه‌ی نفت خارج از توافق قوی و پایدار- مخالفانی دارد. این مخالفان معتقدند ایران باید از این ابزار قدرت، برای مجبور کردن آمریکا استفاده کند تا آن کشور به توافق برجام بازگردد.

• فروش نفت ایران

وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران البته مدعی شده‌است که وصول درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت در دو ماه نخست سال ۱۴۰۱ نسبت به زمان مشابه در سال گذشته «۶۰ درصد» بیشتر بوده است. علی فروزنده مدیرکل روابط عمومی وزارت نفت، اعلام کرد: «وصول درآمدهای حاصل از صادرات نفت، میعانات گازی، گاز طبیعی، فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی در دو ماه نخست امسال افزایش خیره‌کننده‌ای نسبت به مدت مشابه پارسال داشته است.» به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی (شانا) در روز یک‌شنبه هشتم خرداد، فروزنده گفته است که درآمدهای پتروشیمی که طی فروردین و اردیبهشت به سامانه نیما واریز شده، «دو میلیارد و ۴۵۰ میلیون دلار» اعلام کرده‌است، در حالی که طی مدت مشابه سال پیشین، «۱.۵ میلیارد دلار» واریز شده بود. با این حال، هنوز مشکل قیمت بالای بنزین در آمریکا و کشورهای غربی در جای خود باقی است. «اما اشفورد» که با اندیشکده «شورای آتلانتیک»هم همکاری می‌‎کند، در تحلیلی که خبرگزاری بلومبرگ منتشر کرده می‌نویسد: در نهایت، حل بن‌بست بر سر بازگشت دوباره آمریکا به توافق هسته‌ای ایران که منجر به لغو تحریم‌ها علیه تهران می‌شود و می‌تواند روزانه یک میلیون بشکه نفت را وارد بازار‌های جهانی کند با چشم‌اندازی که تولید نفت ایران افزایش می‌یابد. مانع اصلی احیای توافق هسته‌ای، خودداری بایدن از حذف نام سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی وزارت امور خارجه است. انجام این کار در کنگره نامطلوب قلمداد خواهد شد. با این وجود، این کار تاثیر عملی اندکی بر فعالیت‌های سپاه خواهد داشت.

• وضعیت مذاکرات

از دیگر سو، دور جدید مذاکرات غیرمستقیم تهران و واشنگتن در دوحه قطر در مورد فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران، در حالی بدون نتیجه به پایان رسید که همه کشورهای تولید‌کننده نفت درصدد حفظ و افزایش سهم خویش در بازار انرژی‌اند. فشارها روی آمریکا برای رسیدن به یک توافق با ایران، از سوی خود غربی‌ها نیز جدی است. چندی پیش رئیس جمهور فرانسه خواستار بررسی منابع انرژی موجود در سایر نقاط جهان شد و گفت: گره‌ موجود [در مذاکرات هسته‌ای ایران] باید باز شود تا نفت ایران دوباره به بازارهای جهانی بازگردد. ریاست جمهوری فرانسه در ادامه خواستار بازگشت نفت ونزوئلا به بازار جهانی نیز شد. این در حالی است که نفت ایران و ونزوئلا به دلیل وضع تحریم‌های ایالات متحده قادر به عرضه رسمی در بازار جهانی نیست. او همچنین خواستار «مذاکرات جدی» در خصوص پیشنهاد آمریکا برای تعیین سقف قیمت نفت شد و خاطر نشان کرد که فرانسه موافق اصل تعیین سقف قیمت است ولی روش اعمال و فراگیری آن همچنان برای این کشور مبهم باقی ‌مانده است.

• فروض مختلف

بنابراین روشن است که اگر ایران، با تمام ظرفیت وارد بازارهای نفت جهانی شود، روی قیمت اثر گذاشته و صادرات ایران قیمت نفت را پایین می‌آورد. اما سوال اینجاست که چرا ایران باید چنین کاری را انجام دهد!؟ آمریکایی‌ها طوری می‌گویند ممکن است بایدن به ایران اجازه دهد که خارج از توافق به بازار جهانی نفت صادر کند که گویا ایران به این صادرات بیش از غرب نیاز دارد؛ در حالی که چنین نیست. در شرایط کنونی نیز آمارها نشان می‌دهند که کشورمان صادرات نفت خوبی دارد. حالا اگر حجم صادرات را بیشتر کند، قیمت نیز کاهش پیدا می‌کند. بنابراین درآمد کل ایران چندان افزایش پیدا نخواهد کرد. از آن سو اما غرب، محتاج نفت ایران است. پس طبیعی است که باید بهایش را نیز بپردازد. نتیجه آنکه اگر مسیر رسیدن به توافقی که ایران از آن بهره‌ی اقتصادی ببرد، طولانی شود و آمریکایی‌ها نخواهند واقعیت را بپذیرند و از این سو ایران نیز از صادرات بالای نفت برای مدتی خودداری کند، به احتمال زیاد شاهد استمرار افزایش قیمت جهانی نفت خواهیم بود.

• شرط توافق قوی

اما در مقابل اگر آمریکایی‌ها، امتیازاتی به ایران بدهند و ما بتوانیم به توافقی که منافع ملی را تامین کند، دست پیدا کنیم، با ورود ایران به بازار، ق

اثر سناریوهای مختلف در مذاکرات بر بازار جهانی نفت

غرب؛ محتاج نفت ایران!

جنگ روسیه و اوکراین و پس از آن، تحریم روسیه توسط غرب باعث شد که تورم انرژی در کشورهای غربی سر به فلک بگذارد. چندی پیش جو بایدن -رئیس‌جمهور آمریکا- در حالی‌که دولتش با افزایش بی‌سابقه‌ی قیمت بنزین دست و پنجه نرم می‌کند و در برخی ایالت‌ها نیز قیمت بنزین به بالاترین حد خود رسیده است، با بیان اینکه «اکنون زمان جنگ و خطر جهانی است»، از شرکت های اداره کننده جایگاه‌های سوخت خواست قیمت بنزین هم اکنون را کاهش دهند. یک گروه بزرگ لابی انرژی در آمریکا پیام توییتری بایدن را مورد تمسخر قرار داده و با کنایه نوشتند: «نویسنده این پیام توییتری باید برای یادگیری اصول اولیه اقتصاد به مدرسه بازگردد». در چنین شرایطی، آمریکا و غرب، بیش از هر زمانی به یک توافق زودهنگام با ایران نیاز دارند تا با افزایش عرضه‌ی نفت توسط این کشور، تورم در غرب مهار شود. آیا چنین توافقی حاصل خواهد شد!؟ شرایط بازار انرژی در غرب، در صورت توافق یا عدم توافق زودهنگام با ایران، چه خواهد بود؟ در این گزارش به بررسی این موضوع پرداخته‌ایم.

• تورم انرژی در غرب

افزایش سرسام‌آور قیمت انرژی در غرب، برای برخی سیاستمداران که درانتظار انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره آمریکا – که در ماه نوامبر برگزار می‌شود- نشسته‌اند، نگران‌کننده شده است. به گزارش بلومبرگ، بایدن می‌تواند تصمیم بگیرد که منافع کاهش قیمت نفت از اجرای دقیق تحریم‌ها علیه ایران، از جمله توقیف تعداد بیشتری از نفتکش‌های ایرانی، بیشتر است. به گفته مایک مولر -رئیس بخش آسیا در گروه ویتول- دولت فدرال آمریکا ممکن است اجازه دهد «آن نفت (نفت ایران)، کمی بیشتر جریان پیدا کند.» او در پادکستی که مرکز مشاور «گلف اینتلیجنس» مستقر در دبی  منتشر کرد، گفت اگر انتخابات میان‌دوره‌‌ای آمریکا تحت مسئله قیمت‌های بنزین درآمریکا قرار بگیرد، می‌توانید انتظار داشته باشید که شاید نسبت به خروج بشکه‌های نفت تحریم‌شده، چشم پوشی شود. این در حالی است که در ایران، افزایش عرضه‌ی نفت خارج از توافق قوی و پایدار- مخالفانی دارد. این مخالفان معتقدند ایران باید از این ابزار قدرت، برای مجبور کردن آمریکا استفاده کند تا آن کشور به توافق برجام بازگردد.

• فروش نفت ایران

وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران البته مدعی شده‌است که وصول درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت در دو ماه نخست سال ۱۴۰۱ نسبت به زمان مشابه در سال گذشته «۶۰ درصد» بیشتر بوده است. علی فروزنده مدیرکل روابط عمومی وزارت نفت، اعلام کرد: «وصول درآمدهای حاصل از صادرات نفت، میعانات گازی، گاز طبیعی، فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی در دو ماه نخست امسال افزایش خیره‌کننده‌ای نسبت به مدت مشابه پارسال داشته است.» به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی (شانا) در روز یک‌شنبه هشتم خرداد، فروزنده گفته است که درآمدهای پتروشیمی که طی فروردین و اردیبهشت به سامانه نیما واریز شده، «دو میلیارد و ۴۵۰ میلیون دلار» اعلام کرده‌است، در حالی که طی مدت مشابه سال پیشین، «۱.۵ میلیارد دلار» واریز شده بود. با این حال، هنوز مشکل قیمت بالای بنزین در آمریکا و کشورهای غربی در جای خود باقی است. «اما اشفورد» که با اندیشکده «شورای آتلانتیک»هم همکاری می‌‎کند، در تحلیلی که خبرگزاری بلومبرگ منتشر کرده می‌نویسد: در نهایت، حل بن‌بست بر سر بازگشت دوباره آمریکا به توافق هسته‌ای ایران که منجر به لغو تحریم‌ها علیه تهران می‌شود و می‌تواند روزانه یک میلیون بشکه نفت را وارد بازار‌های جهانی کند با چشم‌اندازی که تولید نفت ایران افزایش می‌یابد. مانع اصلی احیای توافق هسته‌ای، خودداری بایدن از حذف نام سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی وزارت امور خارجه است. انجام این کار در کنگره نامطلوب قلمداد خواهد شد. با این وجود، این کار تاثیر عملی اندکی بر فعالیت‌های سپاه خواهد داشت.

• وضعیت مذاکرات

از دیگر سو، دور جدید مذاکرات غیرمستقیم تهران و واشنگتن در دوحه قطر در مورد فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران، در حالی بدون نتیجه به پایان رسید که همه کشورهای تولید‌کننده نفت درصدد حفظ و افزایش سهم خویش در بازار انرژی‌اند. فشارها روی آمریکا برای رسیدن به یک توافق با ایران، از سوی خود غربی‌ها نیز جدی است. چندی پیش رئیس جمهور فرانسه خواستار بررسی منابع انرژی موجود در سایر نقاط جهان شد و گفت: گره‌ موجود [در مذاکرات هسته‌ای ایران] باید باز شود تا نفت ایران دوباره به بازارهای جهانی بازگردد. ریاست جمهوری فرانسه در ادامه خواستار بازگشت نفت ونزوئلا به بازار جهانی نیز شد. این در حالی است که نفت ایران و ونزوئلا به دلیل وضع تحریم‌های ایالات متحده قادر به عرضه رسمی در بازار جهانی نیست. او همچنین خواستار «مذاکرات جدی» در خصوص پیشنهاد آمریکا برای تعیین سقف قیمت نفت شد و خاطر نشان کرد که فرانسه موافق اصل تعیین سقف قیمت است ولی روش اعمال و فراگیری آن همچنان برای این کشور مبهم باقی ‌مانده است.

• فروض مختلف

بنابراین روشن است که اگر ایران، با تمام ظرفیت وارد بازارهای نفت جهانی شود، روی قیمت اثر گذاشته و صادرات ایران قیمت نفت را پایین می‌آورد. اما سوال اینجاست که چرا ایران باید چنین کاری را انجام دهد!؟ آمریکایی‌ها طوری می‌گویند ممکن است بایدن به ایران اجازه دهد که خارج از توافق به بازار جهانی نفت صادر کند که گویا ایران به این صادرات بیش از غرب نیاز دارد؛ در حالی که چنین نیست. در شرایط کنونی نیز آمارها نشان می‌دهند که کشورمان صادرات نفت خوبی دارد. حالا اگر حجم صادرات را بیشتر کند، قیمت نیز کاهش پیدا می‌کند. بنابراین درآمد کل ایران چندان افزایش پیدا نخواهد کرد. از آن سو اما غرب، محتاج نفت ایران است. پس طبیعی است که باید بهایش را نیز بپردازد. نتیجه آنکه اگر مسیر رسیدن به توافقی که ایران از آن بهره‌ی اقتصادی ببرد، طولانی شود و آمریکایی‌ها نخواهند واقعیت را بپذیرند و از این سو ایران نیز از صادرات بالای نفت برای مدتی خودداری کند، به احتمال زیاد شاهد استمرار افزایش قیمت جهانی نفت خواهیم بود.

• شرط توافق قوی

اما در مقابل اگر آمریکایی‌ها، امتیازاتی به ایران بدهند و ما بتوانیم به توافقی که منافع ملی را تامین کند، دست پیدا کنیم، با ورود ایران به بازار، قیمت انرژی نیز متعادل‌تر خواهد شد. همچنین اگر توافقی حاصل نشود ولی آمریکایی‌ها مجال صادرات در شرایط تحریم را به ایران بدهند، باز همین وضعیت تکرار شده و قیمت کاهش می‌یابد. اما این مطلوب ایران نخواهد بود. چون از یک سو اگر آمریکایی‌ها و غرب، از این بحران عبور کنند و روزی بتوانند دوباره ایران را تحریم کنند، ما به نقطه‌ی آغاز باز می‌گردیم و از دیگر سو، شاید دیگر چنین موقعیتی که در آن ایران دست برتر را در مذاکرات داشته باشد، به زودی حاصل نشود. حمایت‌ها از بایدن کاهش یافته و انتقادات تشدید شده، انتخابات میان‌دوره‌ای نیز در پیش است. صبر چندماهه‌ی ایران شاید بی‌دلیل نباشد و با چند ماه ادامه دادن مذاکرات بتوانیم به توافقی قوی‌تر و پایدارتر دست پیدا کنیم.

یمت انرژی نیز متعادل‌تر خواهد شد. همچنین اگر توافقی حاصل نشود ولی آمریکایی‌ها مجال صادرات در شرایط تحریم را به ایران بدهند، باز همین وضعیت تکرار شده و قیمت کاهش می‌یابد. اما این مطلوب ایران نخواهد بود. چون از یک سو اگر آمریکایی‌ها و غرب، از این بحران عبور کنند و روزی بتوانند دوباره ایران را تحریم کنند، ما به نقطه‌ی آغاز باز می‌گردیم و از دیگر سو، شاید دیگر چنین موقعیتی که در آن ایران دست برتر را در مذاکرات داشته باشد، به زودی حاصل نشود. حمایت‌ها از بایدن کاهش یافته و انتقادات تشدید شده، انتخابات میان‌دوره‌ای نیز در پیش است. صبر چندماهه‌ی ایران شاید بی‌دلیل نباشد و با چند ماه ادامه دادن مذاکرات بتوانیم به توافقی قوی‌تر و پایدارتر دست پیدا کنیم.