«غرب یا روسیه»، کدام مقصر بحران غذایی است؟

با گذشت چهار ماه از آغاز جنگ اوکراین، ابعاد این ماجرا روز به روز گسترده‌تر شده و تبعات آن دامن همه کشورها را گرفته است. این جنگ بیش از همه بر بازارهای مواد غذایی در جهان تاثیر گذاشته و با کمبود مواد غذایی و افزایش قیمت‌ها، اکنون غرب و روسیه یکدیگر را مقصر این بحران می‌دانند. غربیها که همواره خود را در هر بحران جهانی تبرئه می‌کنند و هیچ مسئولیتی را گردن نمی‌گیرند در ماجرای بحران اوکراین هم سعی کرده‌اند رقیب خود را مقصر جلوه دهند که مسبب همه بحرانها در جهان است. مقامات غربی و اروپایی با موج‌سواری روی حملات روسیه به اوکراین، با استفاده از امپراطوری رسانه‌ای هجمه علیه روسیه را تشدید کرده و سعی دارند وقوع بحران‌های انرژی و غذایی را که چالش بزرگی را پیش روی ملت‌ها قرار داده است، به گردن این کشور بیندازند.

غربی‌ها ادعا می‌کنند که روسیه کنترل دریای سیاه و آزوف که غلات اوکراین از آنها صادر می‌شود را به دست گرفته و اجازه نمی‌دهد تا این محصولات به خارج منتقل شود. به گفته غربی‌ها حدود 20 میلیون تن غلات در سیلوهای اوکراینی بدون استفاده مانده و همین مسئله سبب کمبود مواد غذایی در جهان شده است. بخش اعظم غلات اوکراین از طریق کشتی‌های تجاری به سایر کشورها صادر می‌شود که اکنون دریای سیاه به عنوان شاهراه انتقال غلات از این کشور به دلیل کنترل روسها بر آن، مسدود است و مسیرهای ریلی و جاده‌ای هم برای اوکراین مقدور نیست که بتواند به سایر نقاط آنها را انتقال دهد. مقامات آمریکایی و اروپایی مدعی هستند که مسکو به منظور بی‌ثبات کردن وضعیت جهانی عمداً باعث افزایش قیمت مواد غذایی می‌شود و از گرسنگی عمدی به عنوان سلاح جنگی و گروگان گرفتن کل جهان استفاده می‌کند.

روسیه: غرب مقصر اصلی است

هر چند غربیها روسیه را متهم اصلی بحران غذایی در جهان می‌دانند اما مقامات روسی گفته‌اند که بحران غذایی پیش از جنگ اوکراین نیز شروع شده بود و ربطی به درگیریها اخیر ندارد و این مسئله هم در سایه اقدامات مخربانه اقتصاد کلان غرب انجام شده است. اظهارات روسها درحالی است که با شیوع گسترده ویروس کرونا در جهان از سه سال پیش، اقتصاد جهان وارد بحران بزرگی شد و میزان عرضه و تقاضا در جهان را متزلزل کرد و قیمت مواد غذایی را افزایش داد ولی جنگ اوکراین این بحران را تشدید کرد و اینکه غربیها بحران غذایی را صد در صد ناشی از تبعات جنگ اوکراین می‌دانند، استدلال نادرستی است. همچنین بر اساس داده‌های آماری در جهان، خشکسالی ناشی از تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین در سالهای اخیر یکی از عوامل مهم افزایش قیمت مواد غذایی و کمبود آن بوده است.

روسیه همواره آمادگی خود را برای انتقال غلات اوکراین به خارج از این کشور اعلام و غربی‌ها را مقصر اصلی این بحران معرفی کرده است. روسیه همچنین تحریم‌های گسترده غرب علیه این کشور را یکی از عوامل اصلی بحران مواد غذایی می‌داند که سبب شده تا صادرات این کشور به سایر کشورها کاهش یابد.

روسها بارها اعلام کرده‌اند که از صادرات غلات برای اهداف نظامی استفاده نخواهند کرد. مسکو می‌گوید تحریم‌های غربی علیه سیستم بانکی و صنایع کشتیرانی این کشور صادرات مواد غذایی و کودهای شیمیایی را غیرممکن کرده و مانع شرکت‌های کشتیرانی خارجی برای حمل آنها می‌شود. مقامات روسیه بر برداشته شدن تحریم‌ها جهت رساندن غلات به بازارهای جهان تاکید دارد، اما سران اروپا این ادعا را رد می‌کنند و می‌گویند تحریم‌ها ربطی به صادرات مواد غذایی ندارند.

از سوی دیگر، روسیه گفته که کاشت مین‌های دریایی در نزدیکی بنادر اوکراین در دریای آزوف و دریای سیاه اجازه خروج کالاها را نمی‌دهد. روسیه گفته که برای پایان دادن به بحران کشتی‌های حامل غلات آماده است، اما ابتدا باید اوکراین مین‌های دریایی را از بنادر و خطوط دریایی کشتی‌های باربری پاکسازی کند. روسها همچنین با بیان اینکه احتمال دارد کشتیهای تجاری حامل کمک‌های تسلیحاتی به اوکراین باشند، خواستار بازرسی آنها پیش از ورود به بنادر اوکراین شده است تا در صورت نبود مشکل، صادرات غلات به راحتی و طبق روال گذشته انجام شود. اما به رغم آمادگی روسها برای صادرات غلات از بنادر اوکراین، تلاشی از سوی غربی‌ها برای برچیدن مین‌های دریایی و تضمین دادن به اینکه تسلیحات در کشتی‌ها جاسازی نخواهد شد دیده نمی‌شود و همین مسئله به کمبود مواد غذایی در جهان دامن زده است. بنابراین غربیها بیش از روسها عامل اصلی تداوم این بحران جهانی هستند و علیرغم ادعای ظاهری هیچ کمکی برای رفع این مشکل که روز به روز ابعاد گسترده‌ای به خود می‌گیرد ندارند.

غربیها درحالی از گروگان گرفتن امنیت غذایی توسط روسها سخن می‌گویند که خودشان در این زمینه سابقه بدی از خود به نمایش گذاشته‌اند. آمریکا سالهاست که به دلیل تحریم‌های ظالمانه علیه ایران، حتی اجازه ورود داروهای ضروری مورد نیاز بیماران به ایران را نمی‌دهد و از طرف دیگر خود را سردمدار حمایت از حقوق بشر در جهان معرفی می‌کند. غربیها خودشان تحریمها را به عنوان تنها ابزار فشار خود علیه کشورهای غیرهمسو بکار می‌برند تا بتوانند امتیازاتی را از آنها بگیرند و اکنون این اتهام را به روسها وارد می‌کنند که قصد دارد در ازای صادرات غلات، از غربیها باج بگیرد.

از سوی دیگر، غربیها مدعی هستند که روسیه جنگ در اوکراین را متوقف کند تا بتوانند غلات را به راحتی صادر کنند اما از طرفی با کمکهای تسلیحاتی به اوکراین، آتش جنگ در این کشور را شعله ور می‌کنند و راه رسیدن به صلح بین مسکو و کی‌یف را می‌بندند.

آمریکا در پی رفع اتهام از خود

آمریکا برای اینکه نشان دهد در بحران غذایی به وجود آمده هیچ نقشی ندراد و تحریمهای اعمال شده علیه روسیه در این مسئله بی‌تاثیر بوده است، ژست انساندوستانه به خود گرفته‌ است. از آنجاکه برخی کشورهای عربی در تامین غلات خود به دلیل تحریمهای غرب علیه روسیه در مذیقه قرار گرفته‌اند، آمریکا ادعا کرده که به دنبال ایجاد موانعی برای کشورهای جهان در مسیر واردات غذا و کود از روسیه نیست و آنها می‌توانند بدون مانعی این محصولات را خریداری کنند. آمریکا می‌خواهد با این اقدام عوام فریبانه از خود چهره‌ای مثبت در جهان به نمایش بگذارد که در بروز بحران غذایی در جهان تقصیری ندارد تا همه مشکلات را به گردن روسها بیندازد.  

بر اساس گزارش سازمان ملل 36 کشور برای تأمین و واردات بیش از نیمی از گندم مورد نیاز خود بر روی روسیه و اوکراین حساب می‌کنند که شامل برخی از فقیرترین و آسیب پذیرترین کشورهای جهان هستند. همچنین گفته می‌شود که در صورت ادامه جنگ در اوکراین، میلیونها نفر در جهان به خاطر کمبود غلات، جان خود را از دست خواهند داد و همه اینها به دلیل رقابت بین قدرتهای بزرگی است که حاضر نیستند از مواضع خود عقب نشینی کنند.

عوامل دیگری هم در بحران غذایی نقش دارند

درست است که جنگ اوکراین بحرانهای جهانی را تشدید کرده است اما گره زدن همه مصایب به این بحران جدید تحلیل نابجایی است و در کنار آن عوامل دیگری هم وجود دارند که به بروز چنین وقایعی کمک کرده‌اند.

یکی از دلایلی که منجر به کمبود غلبات در جهان شده، محدودیت‌هایی است که برخی کشورها مثل هند و ترکیه برای صادرات مواد غذایی خود اعمال کرده‌اند. زیرا به زعم آنها با تداوم بحران اوکراین، ممکن است در آینده خودشان با کمبود منابع غذایی روبرو شوند و برای تامین نیازهای داخلی بخشی از صادرات خود را کاهش داده‌اند. بنابراین، بخشی از بحران غذایی به وجود آمده ناشی از سیاست‌های کشورهایی است که درگیر جنگ اوکراین نیستند.

از طرفی، بحران مواد غذایی که جهان دچار آن شده است مسئله یکماه و یکسال نیست، بلکه به بلندای یک دهه سابقه دارد. در سال 2008 هم که بحران اقتصادی در جهان شروع شد کمبود مواد غذایی نیز متعاقب آن گسترش یافت و در سال 2010 به اوج خود رسید و از آن زمان تاکنون کم و بیش ادامه پیدا کرده است. اگرچه نمی‌توان تاثیر حمله روسیه به اوکراین را در تشدید بحران غذایی انکار کرد اما نباید برای گمراه کردن افکار عمومی جهانی و رفع مسئولیتها از روی دوش غرب، مسکو را تنها عامل اصلی این بحران جهانی معرفی کرد. اینکه انباشت غلات در سیلوهای اوکراین و ممانعت روسیه از صدور آنها از بنادر را عامل اصلی در بحران مواد غذایی بدانیم، تحلیل درستی نیست و باید همه مسائلی که منجر به این بحران شده است را نیز در کنار آن بررسی کرد و نباید یکطرفه به قاضی رفت و همه تقصیرها را گردن یک طرف انداخت.  

روسیه و اوکراین بیش از 40 درصد گندم و غلات دنیا را تامین می‌کنند و وقوع جنگ بین دوطرف به کمبود این کالاها در جهان منجر شده و قیمت آنرا به شدت افزایش داده است. باتوجه به اینکه این بحران جهانی است و دامن همه کشورها را گرفته، اتهام زنی و پیدا کردن مقصر دردی از مردم جهان را دوا نخواهد کرد و اگر مسکو و غرب راهی برای برون رفت از آن پیدا نکنند، بحرانهای جدید در جهان ایجاد خواهد شد که مقابله با آنها هزینه‌های گزافی خواهد داشت.

غربیها عوامل اصلی در بروز بحران مواد غذایی و افزایش قیمت غلات در جهان را به طور واضح بیان نمی‌کنند و بدون واکاوی ریشه‌های عمیق این بحران که به درازای یک دهه قدمت دارد، انگشت اتهام را به سمت مسکو گرفته‌اند تا نقش روسیه را در بحرانهای جهانی بزرگنمایی کرده و از خود رفع مسئولیت کنند.