جنگ «سبک زندگی»

پایگاه رهنما:

وقتی رهبر معظم انقلاب به مناسبت 40 سالگی انقلاب اسلامی و قدم گذاشتن آن در چله دوم، بیانیه «گام دوم انقلاب اسلامی» را خطاب به مردم و مسئولان، خصوصا جوانان این مرز و بوم صادر کردند، در آن از تجربه گذشته و راه آینده پیش روی انقلاب اسلامی و مردم ایران که صاحبان این انقلاب هستند، سخن گفتند. از موفقیت‌ها و ناکامی‌ها و علل هر کدام یاد کردند و برای پیمودن راه پیش رو، 7 توصیه راهبردی به جوانان کردند. هفتمین و آخرین سرفصل این توصیه‌ها نیز توجه به موضوع مهم و سرنوشت‌ساز «سبک زندگی» بوده است.

ایشان در این باره نوشتند: «سخن لازم در این ‌باره بسیار است. آن را به فرصتی دیگر وا می‌گذارم و به همین جمله اکتفا می‌کنم که تلاش غرب در ترویج سبک زندگی غربی در ایران، زیان‌های بی‌جبران اخلاقی و اقتصادی و دینی و سیاسی به کشور و ملت ما زده است؛ مقابله با آن، جهادی همه‌جانبه و هوشمندانه می‌طلبد که باز چشم امید در آن به شما جوان‌هاست».

به این ترتیب، امام خامنه‌ای(مدظله العالی) که در سه دهه اخیر با تعابیر گوناگون به تهدیدات فرهنگی پیش روی جامعه ایرانی و زوایای آن پرداخته و هشدار داده‌اند، این بار هم باب جدیدی را برای فکر کردن و تعمق بر سر یک موضوع مهم و حساس باز کردند و آن هم چالش‌های سبک زندگی جامعه ایرانی اسلامی است.

ایشان سال گذشته هم در حکم انتصاب رئیس جدید رسانه ملی، «ترویج سبک زندگی اسلامی ایرانی» را یکی از محورهای مهم ماموریت وی و مدیران سازمان صدا و سیما خواندند.

حالا باید به این سوال پاسخ داد که «سبک زندگی» چیست و چه بخش‌ها و عناصری دارد؟ در ادامه این مسیر، باید به فرصت‌ها و تهدیدهای موجود در سبک زندگی جامعه ایرانی بپردازیم.

* سبک زندگی چیست؟

در جامعه‌شناسی از «سبک زندگی» تعاریف متعددی ارائه شده است. به طور کلی، تعاریف مربوط به سبک زندگی به مثابه «شیوه متفاوت زندگی» را می‏توان به سه دسته تقسیم کرد: 1. تعریف سبک زندگی بر مبنای الگوی مصرف، اعم از اشیاء و رفتار؛ در این تعریف، شاخص شیوه‏های متفاوت زندگی افراد و گروه‏ها «الگوی مصرف» است.

2. تعریف سبک زندگی بر مبنای روش‏های ساماندهی کلی زندگی؛ در این تعریف، شاخص شیوه های متفاوت زندگی افراد و گروه‏ها، دربرگیرنده تمامی فعالیت‏های زندگی افراد و گروه‏های مورد بررسی است. اینکه فرد چه فعالیتی را در چه زمانی، با چه کسانی و در چه مکانی انجام می‏دهد، نشانه سبک زندگی اوست.
3. تعریف سبک زندگی بر مبنای رفتار و اندیشه؛ در این تعریف، شاخص‌های سبک زندگی عبارتند از: الف) فعالیت‏ها، علایق، عقاید. ب) ارزش‏ها و سبک زندگی.

برخی مجامع جهانی مثل «سازمان بهداشت جهانی» هم سبک زندگی را این گونه تعریف می‌کنند: «اصطلاح سبک زندگی، به روش زندگی مردم و بازتابی کامل از ارزش های اجتماعی، طرز برخورد و فعالیت‌ها اشاره دارد. همچنین، ترکیبی از الگوهای رفتاری و عادات فردی در سراسر زندگی (فعالیت بدنی، تغذیه، اعتیاد به الکل و دخانیات و...) است که در پی فرایند جامعه‌پذیری به وجود آمده است».

* سبک زندگی و نگرانی‌هایش

مروری بر مهمترین و کلی‌ترین سرفصل‌‌های بیانات رهبر حکیم انقلاب در سه دهه اخیر در باب «سبک زندگی» و اهمیت آن، می‌تواند فتح باب خوبی برای ورود به جزئیات مسائل و چالش‌های «سبک زندگی» و تعمق در آن و در نهایت، چاره‌جویی برای بهبود این حوزه باشد.

رهبر معظم انقلاب در مقاطع مختلف، باب تفکر و دغدغه‌مندی در موضوع سبک زندگی را باز کرده‌اند، از جمله؛

- یکی از چیزهایی که در این مجالس باید حتماً به فضل الهی دنبال بشود، مسئله‌ی سبک زندگی اسلامی است؛ من می خواهم خواهش کنم که برادران عزیز در مطالعات خودشان، در پیگیری‌های خودشان روی مسئله‌ی سبک زندگی ائمّه (علیهم ‌السّلام) و سبک زندگی اسلامی کار کنند؛ شعرای متعهّد و برجسته‌ی ما -که امروز نمونه‌ی کارهایشان را اینجا شنیدید- این را به هنر شعر مزیّن کنند و در مجالس خوانده بشود تا فرهنگ‌سازی بشود. اگر بخواهیم سبک زندگی را به صورت درست در مقابل موج جبهه‌ی دشمن به حالت اسلامی برگردانیم، راهش این است؛ یعنی فرهنگ‌سازی باید بشود.

- دشمن متأسّفانه با استفاده‌ی از ضعف و خیانت سران وابسته‌ی نظام‌های اسلامی، از جمله‌ در کشور ما در طول سال های پیش از انقلاب، توانسته سبک زندگی خودش را رایج کند. ما اگر بی‌مبالاتی مشاهده می‌کنیم، اگر اسراف مشاهده می کنیم، اگر مشکلات گوناگون را در داخل کشور مشاهده می کنیم، این به خاطر دور افتادن از اخلاق اسلامی و از سبک زندگی اسلامی است. اگر بخواهیم سبک زندگی اسلامی را حاکم کنیم، باید فرهنگ‌سازی بشود.

- مبارزه و مجاهدت ملّت ایران فقط به معنای این نیست که تفنگ دست می‌گیرد؛ نه، ما با هیچ کس جنگ نمی کنیم؛ تا وقتی که به ما حمله نشود، ما حمله نمی کنیم معمولاً؛ امّا در جبهه‌های دیگر [مثلاً] در جبهه‌ی علم پیشرفت می کنیم، در جبهه‌ی اخلاق ان‌شاء‌الله پیشرفت میکنیم، در جبهه‌ی سبْک زندگی پیشرفت می کنیم، حرکت می‌کنیم.

- عیوب اساسی در سبک زندگی ما هست؛ این دیگر مربوط به مسئولین نیست، مربوط به خود ماست. ما در سبک زندگی مشکلاتی داریم: یکی از مشکلات ما، مصرف‌گرایی است؛ یکی از مشکلات ما، اسراف و زیاده‌روی و زیاد خرج کردن است؛ یکی از مشکلات ما رفاه‌طلبیِ افراطی است؛ یکی از مشکلات ما اشرافیگری است. اشرافیگری متأسّفانه از طبقات بالا سرریز می شود به طبقات پایین؛ آدم متوسّط -[یعنی] از قشرهای متوسّط- هم وقتی می خواهد میهمانی بگیرد، وقتی میخواهد عروسی بگیرد، مثل اشراف عروسی می گیرد. این عیب است، این خطا است، این ضربه‌ی به کشور میزند. زیاد مصرف کردن، زیادی خواستن، زیادی خوردن، زیادی خرج کردن، جزو عیوب مهمّ ما است در سبک زندگی‌مان.