بازی با آتش ۳۰ کیلومتری اردوغان در سوریه

ترکیه که از هر بحران بین المللی برای رسیدن به مقاصد خود استفاده می کند این بار از فرصت مشغول شدن جهان در جنگ اوکراین استفاده کرده و در پی تحقق آرزوهای دیرینه خود در سوریه است. رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در سخنانی از طرح جدید خود خبر داد و گفت که این کشور یک عملیات نظامی دیگر در مرزهای جنوبی خود آغاز خواهد کرد تا منطقه امنی در عمق ۳۰ کیلومتر را در سوریه ایجاد کند. ترکیه در سالهای اخیر بارها خواستار ایجاد منطقه امن در شمال سوریه بود اما به دلیل مخالفت قدرتهای بزرگ از رسیدن به هدفش باز مانده بود ولی اکنون جنگ اوکراین و درگیری غرب و روسیه در این کشور سبب شده تا برنامه های خود را مجددا امتحان کند. این اقدام ترکیه به منزله نقض حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه است که می تواند تبعات جبران ناپذیری برای این کشور و منطقه به همراه داشته باشد. چرا که این سناریوی خطرناک باعث می شود تا دیگر کشورها نیز تحریک شده و به راحتی حاکمیت همسایگانشان را نقض کنند.

اهداف ترکیه از منطقه امن  

ترکیه کردهای سوریه را بخشی از گروه پ ک ک می داند و قدرت گیری آنها را تهدیدی برای امنیت مرزهای جنوبی خود عنوان کرده و سالهای گذشته حملات متعددی را علیه این گروهها انجام داده است. بنابراین، اکنون که قدرتهای جهانی مشغول بحران اوکراین هستند سعی دارد با ایجاد منطقه امن کردهای سوریه را به عقب براند و امنیت خود را تا دهها کیلومتر دورتر از مرزهایش گسترش دهد و از آنجا که در سرنگونی بشار اسد شکست خورده، حداقل حائلی بین خود و دولت سوریه ایجاد کند. 

از سوی دیگر، ترکیه با ایجاد منطقه امن تلاش می کند تا میلیونها پناهجوی سوری را که سالهاست در مرزهای جنوبی این کشور سکونت دارند به کشورشان انتقال دهد و با این اقدام هزینه های خود را در اسکان آوارگان کاهش دهد. ترکیه می خواهد با انتقال آوارگان و متعاقب آن اسکان دادن برخی از مردم ترکیه در شمال سوریه، ترکیب جمعیتی این منطقه را تغییر دهد تا راه برای الحاق این منطقه به خاک ترکیه در آینده هموار شود.  

هدف ارد وغان به مسائل داخلی ترکیه هم ارتباط دارد و از آنجا که انتخابات ریاست جمهوری این کشور در سال آینده برگزار می شود، لذا اردوغان تلاش می کند با حل مسئله پناهندگان صدای مخالفان داخلی را خاموش کرده و با حمایت طرفدارانش بتواند مجددا در قدرت بماند. چرا که درماههای اخیر جبهه مخالفان با موج سواری روی مشکلات اقتصادی، فعال شده اند تا بتوانند اردوغان را از مسند قدرت به زیر بکشند.

بسترهای لازم برای ماجراجویی جدید اردوغان

اگرچه ترکیه از زمان شروع بحران سوریه در سودای ایجاد منطقه امن در این کشور بوده است اما در برهه کنونی برخی تحولات سبب شده تا آنکارا با جدیت این مسئله را دنبال کند. یکی از مسائل مهمی که ترکیه را برای پیشروی در سوریه تحریک کرده است، درگیر شدن روسیه در اوکراین است و از آنجا که روسها بخشی از نیروهای خود در سوریه را کاهش داده اند تا جبهه اوکراین را تقویت کنند، بنابراین ترکها از این فرصت استفاده کرده و بدون مزاحمت روسها درصدد اشغال خاک سوریه برآمده اند. ترکیه به دلیل توافقاتی که با روسیه در نشستهای آستانه داشت، در اجرای برنامه های خود در سوریه محتاطانه عمل می کرد اما با کاهش قدرت مانور روسیه، ترکیه ملاحظات را کنار گذاشته تا به رویای ده ساله خود جامه عمل بپوشاند.

از سوی دیگر، باتوجه به اینکه غربیها در جنگ اوکراین به حمایت ترکیه برای منزوی کردن روسیه نیاز دارند، مقامات آنکارا از این فرصت استفاده کرده و در پی امتیازگیری هستند. از طرفی، آمریکا هم که تلاش می کند همه اعضای ناتو را در مقابل روسیه متحد کند، با وجود هشداری که در این باره به ترکیه داده اند به نظر می رسد برای جلب حمایت ترکیه به این کشور چراغ سبز داده تا در شمال سوریه جولان دهد. اردوغان در هفته های اخیر با عضویت کشورهای فنلاند و سوئد در ناتو مخالفت کرده بود و به نظر می رسد امتیاز این جنجال سازی را در سوریه گرفته است. ترکیه اخیرا فنلاند و سوئد را به حمایت از گروه پ ک ک، متهم کرده بود و از آنها خواسته بود تا به حمایتهایشان از این گروه پایان دهند. ترکیه که این گروه را تروریستی می داند، از اروپاییها خواسته تا آنها نیز پ ک ک را در لیست تروریسم قرار دهند و اکنون که غربیها به ترکیه نیاز دارند به دنبال تحقق اهدافش است.

چراغ سبز آمریکا به ترکیه برای اجرای برنامه هایش در سوریه نشان می دهد که مقامات واشنگتن سیاست «منافع فی الحال» را در پیش گرفته اند و از آنجا که عرصه اوکراین در حال حاضر برای آمریکا بسیار حیاتی است، لذا واشنگتن به حمایتهای ترکیه به عنوان متحد در ناتو نیاز دارد و به همین منظور مجبور شده تابا احتیاط و رعایت ملاحظاتی به آنکارا امتیاز دهد. باتوجه به اینکه کردهای سوریه در سالهای گذشته تحت حمایت آمریکا بودند و هدف اصلی ترکیه هم مقابله با این گروهها است، لذا به نظر می رسد آمریکا باز هم متحدانش را تنها گذاشته است.  

نکته مهم دیگر در اشغالگری جدید ترکیه، حمایت پنهان رهبران اقلیم کردستان عراق از برنامه های ترکیه در منطقه است. باتوجه به اینکه کردهای عراق با کردهای سوریه دچار اختلافا تی هستند، در ماههای اخیر به ترکیه در حملات علیه گروه پ ک ک در شمال عراق کمک اطلاعاتی داده اند، بنابراین اردوغان در پیشبرد طرحهای خود در سوریه که با هدف عقب راندن تهدیدات از سوی کردهای سوری است حمایت اقلیم را هم پشت سر خود دارد.

موضع دمشق

جاه طلبی های جدید ترکیه خشم مقامات سوریه را در پی داشته است. وزارت خارجه سوریه در واکنش به تحرکات آنکارا گفت که اظهارات سخیف رئیس‌جمهور ترکیه درباره ایجاد منطقه‌ امن در شمال سوریه بازی خصمانه است که این رژیم علیه سوریه و تمامیت ارضی آن به راه می ‌اندازد. طرح تجزیه و تقسیم سوریه طرحی است که تنها در راستای اهداف اسرائیل، آمریکا و غرب می ‌باشد. همچنین تاکید شده است که هدف از ایجاد چنین منطقه ‌ای مطلقا برای محافظت از مناطق مرزی میان سوریه و ترکیه نیست، بلکه هدف اصلی آن استعمار و ایجاد یک کانون قابل انفجار است که اساسا به اجرای طرح‌ های تروریستی ضد مردم سوریه کمک می ‌کند. دولت سوریه بر رد مطلق چنین دستاویزی تاکید کرده و از آن دسته کشورهای منطقه و جهان که در تامین مالی چنین طرح‌ های جنایتکارانه‌ ایفای نقش کردند و آن را تبلیغ نمودند، خواسته که فورا از حمایت ترکیه برای تحقق اهداف شیطانی‌ دست بردارند.

هر چند دولت ترکیه قصد دارد شمال سوریه را اشغال کند اما این اقدام بدون پاسخ نخواهد ماند و ارتش این کشور در برابر این تجاوزات مقابله خواهد کرد. دمشق بارها اعلام کرده که حضور ترکیه و ‌آمریکا در شمال سوریه نمونه بارز اشغالگری است و تمامیت ارضی این کشور را نشانه رفته است که با هدف غارت منابع و تجزیه این کشور انجام می شود.

موضع گیریهای تند دولت سوریه و کردهای تحت حمایت آمریکا در برابر سیاست جدید ترکیه نشان می دهد که اجرای برنامه های مخربانه اردوغان تنشها در سوریه را تشدید می کند و آرامش نسبی که در سالهای اخیر پس از شکست داعش برقرار شده بود را از بین خواهد برد. از طرفی، اگرچه کردها با دولت مرکزی سوریه چالش دارند اما این احتمال وجود دارد که دو طرف برای دفع دشمن واحد، حداقل برای مدتی کوتاه بایکدیگر متحد شوند تا ترکیه را از خاک کشورشان به عقب برانند.

سناریوی جدید ترکیه در شمال سوریه نشان می دهد که دولتمردان آنکارا از گذشته درس عبرت نگرفته اند. این طرح درحالی انجام می شود که به مدت یک دهه جنگ بی حاصل در سوریه، زمینه جنگ فرقه ای را فراهم کرده و در صورت عملی شدن آن، تخم کینه در منطقه کاشته می شود که تبعات آن به ترکیه و سوریه محدود نخواهد شد و دامن همه کشورهای منطقه را فرا خواهد گرفت.