همه چیز درباره طرح مردمی‌کردن یارانه‌ها

پایگاه رهنما:

قیمت کالاهای اساسی در دنیا بین 30 تا 40 درصد و حتی 60 درصد هم افزایش یافته است. در داخل هم با افزایش قیمت مواجه بودیم و اخباری نیز منتشر شد که مردم را تا حدی نگران کرده بود. با اینکه در تمام کالاهای اساسی میزان افزایش قیمت داخلی کمتر از نرخ جهانی بوده است و دولت در تلاش است تا بتواند قدرت خرید مردم را حفظ کند. این افزایش قیمت از فروردین سال جاری شروع شده و به حوادث خارج از کشور و جنگ اوکراین نیز برمی‌گردد. کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی نیز بالاترین رقم تورم در 30 سال گذشته را تجربه کرده‌اند. این تورم به افزایش قیمت انرژی و همچنین قیمت برخی مواد غذایی باز می‌گردد. دولت اخیراً تصمیم گرفته است برای حفظ قدرت خرید مردم، شیوه یارانه‌دهی به این کالاها را از حالت یارانه به واردات از طریق اعطای ارز 4200 تومانی به حالت یارانه مستقیم تبدیل کند که در آن، مبلغ یارانه یا به صورت نقدی و یا به‌صورت کالابرگ الکترونیکی به دست مصرف‌کننده برسد. اما شیوه‌ی قبلی چه اشکالی داشت و در شیوه‌ی جدید، قرار است چه اتفاقی بیفتد!؟ کسانی که یارانه به آن‌ها تعلق نگرفته، چه کاری باید انجام دهند!؟ در این گزارش پاسخ این پرسش‌ها را بررسی کرده‌ایم.

• ضرورت تحول

سید احسان خاندوزی –وزیر اقتصاد-، در مورد ضرورت تغییر شیوه‌ی یارانه دهی می‌گوید: «پارسال 8 میلیارد دلار و امسال 9 میلیارد دلار ارز ترجیحی در نظر گرفته شده که در یکی دو ماه اول سال تمام می‌شد و دولت تصمیم گرفت به جای اینکه این ارز در اختیار واردکننده قرار گیرد، در اختیار مردم قرار گیرد؛ زیرا در روش قبلی این حمایت‌ها کمتر به مردم اثبات می‌کرد و دولت هم با سیاست مدبرانه می‌تواند جلوی فعالیت سوداگری را بگیرد.» او همچنین فرایند پیشین را، فرایندی می‌داند که ناکارآمد و فسادخیز بود و انگیزه‌های تولید داخل را از بین برده بود. در آن حالت دانه‌های روغنی وارد می‌شد اما قیمت نیز آن‌طور که انتظار می‌رفت، کنترل نمی‌شد. بنابراین طبیعی است که آن سیاست نمی‌توانست ادامه پیدا کند و باید اصلاح می‌شد. جالب اینجاست که در مناظره‌های انتخاباتی نیز، همه‌ی نامزدها از جریان‌های مختلف بر ناکارآمد بودن سیاست ارز 4200 تومانی تاکید داشتند.

• مردمی‌سازی، نه حذف!

در چند روز گذشته، رسانه‌های بیگانه این ایده را ترویج می‌کردند که دولت، برنامه‌ی مشخصی برای حمایت از مردم ندارد. این در حالی است که پس از گفت‌و‌گوی مستقیم رئیس‌جمهور با مردم، به مرور یارانه‌ی دو ماه، به صورت نقدی به حساب ایشان واریز شد. رئیس‌جمهور در این گفت‌و‌گو تاکید کرد: «به جای عنوان حذف ارز ترجیحی باید گفت این طرح نوعی مردمی‌سازی و توزیع عادلانه یارانه کالاهای اساسی است. اما این مردمی‌سازی مد نظر دولت، دقیقاً چه برنامه‌ای است!؟ آیت‌الله رئیسی در ادامه در پاسخ به این پرسش توضیح داد: سازمان برنامه و بودجه این موضع را کارشناسی کرده و پیشنهادی که داده این است که به ۳ دهک اول، نفری ۴۰۰ هزار تومان یعنی یک خانواده ۵ نفره، ۲ میلیون تومان در ماه و به دهک‌های چهارم به بعد هم ۳۰۰ هزار تومان به ازای هر نفر پرداخت خواهد شد. پس از آن سخنرانی، برای افرادی که سرپرست خانوار بودند، دو پیامک آمد و بر اساس دهک درآمدی و تعداد اعضای خانوار، رقم آن متفاوت بود.

• حجم یارانه‌ها

به‌طور مثال، یک خانواده‌ی 3 نفره که جزو دهک‌های اول تا سوم (پایین‌ترین دهک‌های درآمدی) نبودند، باید دو بار، رقم 900 هزار تومان به حساب ایشان واریز می‌شد که البته به دلیل کسر بدهی مربوط به وامی که در ایام کرونا گرفته بودند، احتمالاً دو بار، 865 هزار تومان به حسابشان واریز شده است. محمدبیگی -مدیر اداره نظام های پرداخت- با بیان اینکه دولت برای اطمینان بخشی به مردم تصمیم به پرداخت مبالغ مدنظر پیش از آغاز اجرای طرح اصلاح یارانه ها گرفت، گفت: این مبالغ تا زمان اعلام رسمی دولت برای آغاز طرح اصلاح یارانه ها در حساب سرپرستان خانوار مسدود می‌ماند و همزمان با آغاز طرح قابل برداشت خواهد بود. وی همچنین کل رقم واریزی یارانه کمک‌معیشتی در 2 مرحله را 40 هزار میلیارد تومان اعلام کرد. همچنین داریوش ابوحمزه -معاون رفاه وزارت کار- در مورد افرادی که یارانه به حساب آن‌ها واریز نشده است، گفت: تعداد کسانی که یارانه کمک معیشتی نگرفتند و یا افرادی که در دهک دهم پردرآمد هستند، 7 میلیون برآورد می‌شود. او همچنین در مورد اینکه گفته می‌شود یارانه کمک معیشتی برای برخی افراد واریز نشده است، گفت: کسانی که یارانه کمک معیشتی برایشان واریز نشده، می‌توانند در سامانه‌ای که اعلام شده است، اعتراض خود را ثبت کنند.

• راه ثبت اعتراض

براساس فهرست اعلام شده، مشمولین دریافت یارانه توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بیش از 23 میلیون خانوار ایرانی هستند که 72 میلیون ایرانی را شامل می‌شود. اداره کل روابط عمومی و ارتباطات مردمی سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها نیز اعلام کرده‌است که «افراد متقاضی می‌توانند جهت کسب اطلاعات بیشتر یا هر گونه پرسش به سامانه رسیدگی به درخواست یارانه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی  به آدرس hemayat.mcls.gov.ir مراجعه و یا با مرکز پاسخگویی تلفنی آن وزارتخانه به شماره ارتباطی 6369-021 تماس حاصل نمایند.» همچنین اعلام شده که «ثبت نام از متقاضیان جدید یارانه، از قلم افتادگان، جاماندگان و منصرفین دوره قبل نیز بزودی از طریق وب گاه سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها و رسانه‌های جمعی اطلاع رسانی خواهد شد.» بنابراین جای نگرانی وجود ندارد و افرادی که به هر دلیل، یارانه برای آنها واریز نشده، مهلت ثبت نام خواهند داشت.

• تدبیر هوشمندانه

حضور به‌موقع دولت در رسانه و گفت‌و‌گوی صریح با مردم و اینکه در عمل نیز نشان دادند که معیشت مردم، برایشان مهم است و آن را قربانی ندانم‌کاری نمی‌کنند، بسیار اهمیت دارد. اگر چه هنوز، معلوم نیست که زیرساخت‌های لازم برای ارائه‌ی کالابرگ الکترونیکی –به جای یارانه‌ی نقدی- کی فراهم می‌شود، اما آنچه مهم است، این است که وزیر اقتصاد رسماً اعلام کرده تا زمانی که زیرساخت‌ها برای کالابرگ الکترونیکی فراهم نشود، واریز یارانه‌ی نقدی استمرار خواهد داشت. بر اساس گفته‌های مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی ایران، پیش‌بینی می‌شود با حذف ارز ترجیحی از یارانه آرد صنف و صنعت، شاهد کاهش ۳۰ درصدی مصرف گندم در این بخش باشیم که در واقع، این میزان از پرتی مصرف و احتمالاً قاچاق است و میزان قدرت خرید مردم، تا حد زیادی تامین خواهد شد. این تمهیدات، در شرایطی که کشورهای جهان، با نگرانی در مورد تامین کالاهای اساسی مواجهند، تدابیری هوشمندانه بوده است.