«طلاق»؛ ریشه‌ها و راه‌های درمان

پایگاه رهنما:

در تعالیم و آموزه‌‌های دین حیات‌بخش اسلام، از «طلاق» با تعابیری مثل «منفورترین عمل حلال در پیشگاه خداوند» یا «مبغوض‌ترین عمل حلال» یاد شده است. مفهوم این عبارات آن است که هرچند طلاق – با رعایت شرایط آن – از دیدگاه شرع مقدس اسلام اشکالی ندارد و عملی حلال است، اما بسیار تلخ و ناگوار است که پیوند زناشویی زن و مردی که در سایه محبت و تعهد شکل گرفته، از هم بگسلد و رشته محبت میان آنها پاره شود.

به همین خاطر است که در فرهنگ اسلامی، علاوه بر آنکه تاکید شده دختر و پسر در انتخاب همسر نهایت دقت را بکار بگیرند و با چشمان باز و بصورت سنجیده عمل کنند، در عین حال توصیه شده هنگامی که اختلافی میان آنها در زندگی مشترک پیش می‌آید، تلاش کنند تا با فهم همدیگر و در صورت لزوم، با وساطت و راهنمایی بزرگترها و در قالب صلح و سازش، مشکلشان را حل کنند تا کانون زندگی خانوادگی به راحتی و با هر بهانه‌ای از هم نپاشد.

«طلاق» بنا به هر علتی که اتفاق بیفتد و صرف نظر از موجه بودن یا نبودن دلایل زوجین برای این تصمیم، به هر حال دارای آثار تلخی است که تنهایی و افسردگی‌های بعدی مرد و زن – در صورت جبران نشدن انتخاب نادرست گذشته – و نیز شکل‌گیری پدیده «فرزندان طلاق» از جمله آنهاست، بنابراین علاوه بر آنکه خانواده‌‌ها و پسران و دختران در سن ازدواج، باید با انتخاب آگاهانه و منطقی، از وقوع این اتفاق تلخ در سال‌های بعد جلوگیری کنند، حاکمیت اسلامی به ویژه قوه مجریه نیز وظیفه دارد با برنامه‌ریزی درست، زمینه‌ها و علل طلاق را در جامعه از بین ببرد.

• آمارهای قابل تأمل

آمارهای منتشر شده از سوی سازمان ثبت احوال و درگاه ملی آمار ایران نشان می‌دهد، میزان «طلاق» که از سال ۹۶ تا ۹۸ با روند نزولی همراه بود، در سال ۹۹ با ثبت ۱۸۴ هزار و ۶۵۴ رویداد افزایش یافته و در واقع بیشترین آمار طلاق طی چهار سال اخیر، در آن سال به ثبت رسیده است؛ همچنین جدیدترین آمارهای به‌روزرسانی شده، حکایت از آن دارد که ۴۱ هزار و ۷۵۷ رویداد طلاق در بهار ۱۴۰۰ به ثبت رسیده است که این آمار در قیاس با آمار مشابه خود در بهار ۹۹ با رشد ۱۶.۴ درصدی مواجه بوده است.

هرچند آمار طلاق مربوط به یک سال اخیر هنوز منتشر نشده که افزایش یا کاهش آن مشخص شود و آمارهای مورد اشاره هم در مقایسه با آنچه در کشورهای اروپایی و آمریکایی می‌گذرد – که فروپاشی بنیان خانواده تقریبا عادی شده – بسیار ناچیز است، اما با توجه به صبغه و سابقه فرهنگی، تمدنی و دینی جامعه ایرانی، همین میزان وقوع طلاق هم قابل قبول نیست و باید با شناخت دقیق ریشه‌های این معضل دردناک، آن را به صورت حکیمانه و هوشمندانه درمان کرد.

• ریشه مشکل کجاست؟

پژوهشگران دانشگاه الزهرا (س) چندی قبل به بررسی علل و ریشه‌های وقوع  طلاق در جامعه ایرانی در قالب یک مطالعه تحلیلی پرداخته‌اند و نتایج این پژوهش‌ را در بازه زمانی ۱۳۷۷ تا ۱۳۹۷ مورد بررسی قرار دادند. این پژوهشگران با بررسی ۷۰ پژوهش مشابه، عوامل بروز پدیده طلاق و پیامدهای منفی آن را ارزیابی کرده‌اند تا بتوانند بر اساس این یافته‌ها، راهکارهای مناسبی برای کاهش آن ارائه کنند.

بررسی نتایج پژوهش‌های دو دهه اخیر در پژوهش کلان دانشگاه الزهرا (س) نشان می‌دهد که «همسرگزینی نادرست»، «نقص دانش و مهارت همسران»،‌ «عملکرد نامطلوب همسران» و «شرایط نامطلوب اقتصادی» بطور عمده باعث طلاق در خانواده‌ها شده است.

به بیان ساده‌تر و خودمانی‌تر، وقتی انتخاب همسر به صورت احساسی و غیرعقلانی و بدون درنظر گرفتن واقعیت‌ها – از جمله تناسب و هم‌کفو بودن طرفین – انجام می‌شود، کاملا قابل پیش‌بینی است که با وقوع اندک بحران و تنشی در زندگی، این تفاوت‌ها و اختلافات ریشه‌ای سر باز کند و زندگی مشترک را تهدید کند. همچنین، تلاطم‌های اقتصادی ناشی از سیاست‌های نادرست و غیرقابل پیش‌بینی دولت‌ها و اثر آن بر معیشت و آرامش خانواده‌ها، باعث بروز تنش‌های عصبی در زندگی مشترک می‌شود که در صورت عدم توانایی حل مسئله توسط زوجین، باعث جدایی خواهد شد.

• چه باید کرد؟

برای حل این مسئله و کاهش طلاق، باید همین ریشه‌ها را از بین برد. در پژوهش دانشگاه الزهرا (س)، این اقدامات برای پیشگیری از  طلاق توصیه شده است؛  گام اول: تنظیم محتوای مناسب برای تدریس در دوره‌های آموزشی مهارت‌های همسرداری، براساس نظر متخصصان متناسب با شرایط فرهنگی و اجتماعی استان‌های مختلف. گام دوم: شناسایی افراد متخصص و شایسته برای تدریس در هر استان و تایید صلاحیت آن‌ها پس از شرکت در دوره‌های تربیت مربی. گام سوم: شناسایی مشاوران متخصص و متعهد برای اجرای مشاوره‌های هنگام ازدواج و برگزاری دوره‌های آموزشی و تایید صلاحیت آن‌ها. گام چهارم: طراحی سامانه جامع «خانواده موفق» با هدف اجرای بهینه راهکارها، از طریق تسهیل دسترسی به افراد پس از ازدواج برای ارزیابی‌های دوره‌ای، شناسایی افراد نیازمند خدمات مشاوره‌ای، پیگیری نتایج خدمات و ارائه خدمات آموزشی و مشاوره‌ای متناسب با نیازهای خانواده‌ها در هر مرحله از زندگی.

به این اقدامات باید، فرهنگ‌سازی مناسب از سوی رسانه‌ها برای ترویج سبک زندگی ایرانی اسلامی و آگاهی از مضرات سبک‌های زندگی وارداتی و آسیب‌های آن را هم اضافه کرد؛ همچنین، دولت و دیگر دستگاه‌های مسئول موظفند با ساماندهی به اوضاع اقتصادی کشور، به ویژه در حوزه اشتغال، مسکن و توان‌مندی اقتصادی خانواده‌ها، ضمن فراهم کردن اسباب آرامش آنها، زمینه‌های ناگوار ناسازگاری و تنش در خانواده‌ها را از بین ببرند.