پروپاگاندا در جنگ اوکراین

همانند همه جنگ¬های پیشین، در جنگ اوکراین هم تاکنون پروپاگاندا نقش مهمی را ایفا کرده است. تعجب برانگیزترین سوالی که در خصوص این جنگ مطرح گردید، این پرسش بود که مگر ممکن است در قرن ۲۱ هم جنگی روی دهد؟ این پرسش به تنهایی بیانگر قدرت پروپاگاندا در تسخیر افکار عمومی می¬باشد. برای افرادیکه همواره خود را از وقایع کشور‌های منطقه دور نگه می¬دارند و رسانه¬ها جنگ¬های به وقوع آمده در این کشور‌ها را برایشان، موضوعی عادی و رویدادی متداول نشان داده¬اند، جنگ اوکراین به عنوان اولین جنگ در قرن بیست¬و یکم مطرح گردیده است. از همین رو نحوه بروز واکنش¬ و احساسات نسبت به این جنگ، تفاوت فاحشی با واکنش¬ها نسبت به آنچه در برخی کشور‌های منطقه از جمله افغانستان، عراق، فلسطین، سوریه، یمن و ... رخ داده، داشته است. اما نحوه پوشش رسانه¬ای اخبار مربوط به تحولات و جنگ اوکراین صرفا به برجسته¬سازی رسانه¬ای محدود نمی¬شد و این جنگ تناقضات عجیبی را از جریان¬های سیاسی و رسانه¬ای عیان کرد. به عنوان نمونه، همه جریاناتی که تا پیش از این هر گونه مقاومت ایران در برابر زیاده¬ خواهی‌های غرب را تمسخر می¬کردند و زیر سوال می¬بردند، در خصوص جنگ اوکراین به ناگاه رنگ عوض کردند و ادبیات مقاومت را زنده کردند. به بیان یکی از کاربران توئیتر، همان جریان غربزده¬ای که در روز‌های اخیر خبر‌های جعلی مقاومت سربازان اوکراینی را تحسین و ستایش می¬کردند، زمانیکه سربازان غیور کشورمان در خلیج فارس با قایق مقابل ناو‌های جنگی آمریکایی ایستادگی می¬کردند، آن را تمسخر می¬کردند و با خود تحقیری عجیبی اقدامات دلاورانه آن‌ها را هزینه¬ساز توصیف می-کردند. تناقض¬ در موضع¬گیری¬ها به همین جا ختم نمی¬شد. جریانات داخلی و خارجی که تا پیش از این، اعزام نیرو‌های ایرانی به سوریه برای نبرد با داعش را دخالت در جنگ توصیف می¬کردند، امروز قاطعانه همه شهروندان اروپا را برای جنگ علیه روسیه، به اوکراین فرا می¬خواندند و دقیقا همان جریاناتی که ایران را به دلیل عدم حضور مقابل صهیونست¬ها در میادین ورزشی محکوم می¬کردند، این بار مشوق تیم¬های ورزشی برای عدم حضور مقابل تیم¬های ورزشی روسیه شده بودند. کاربرانی که موضع¬گیری مسئولان در خصوص رویداد‌های کشور‌های همسایه و همسو با ما را زیر سوال می¬بردند و پرچم¬دار شعار نه غزه، نه لبنان، جانم فدای ایران بودند، این بار منتقد موضع¬گیری رئیس¬جمهور و سایر مسئولان، در خصوص جنگی که هیچ ارتباط مستقیمیبا ایران نداشت، شدند.
نژادپرستی در موضع¬گیری¬ها در جنگ اخیر به حدی عیان بود که یکی از مهمانان شبکه بی¬بی سی در آنتن زنده علنا اظهار داشت برایش دردناک است که ببیند اروپایی‌های موبلوندوچشم‌آبی دارند توسط موشک¬های پوتین بمباران می¬شوند.
اما حماسه سرایی این جریان¬ها از جنگ اوکراین و حجم اخبار منتشر شده در خصوص رشادت¬های مردم و سربازان اوکراینی به هیچ وجه با اخبار و آمار پناهجویان و فراریان این کشور همخوانی نداشت و این موضوع نشان می¬داد در روز‌های اخیر بازار انتشار شایعات و اخبار جعلی نیز برای پیشبرد ماشین پروپاگاندا، بسیار داغ بود. بازنشر عکس¬های قدیمی با عنوان وقایع روز‌های اخیر یکی از شایع¬ترین روش¬ها در تولید اخبار جعلی مربوط به جنگ اوکراین بود. به عنوان مثال بسیاری از رسانه¬های غربی و کاربران وابسته به آن‌ها عکس¬های زلنسکی؛ رئیس¬جمهور اوکراین را با پوشش جنگی و در میدان نبرد به طور گسترده منتشر می¬کردند، درحالیکه پس از صحت¬سنجی مشخص گردید که این تصاویر مربوط به آوریل سال گذشته و سرکشی زلنسکی از مرز‌های اوکراین و روسیهاست و هیچ ارتباطی با جنگ اخیر اوکراین ندارد.
بهره¬گیری از عواطف و احساسات نیز تاکتیک دیگری بود که هر کدام از طرفین درگیر در جنگ برای همراه کردن افکار عمومی به کار می¬برد و این روش نیز توسط جبهه رسانه¬ای حامی اوکراین بیش از جبهه روسیه به کار گرفته می¬شد. ثبت و نشر تصاویر مربوط به خداحافظی مادرها، همسران و کودکان از سربازان جنگی از تاثیرگذارترین تصاویری بود که در روز‌های اخیر در این خصوص منتشر شده است.
در هر صورت مرور فضاسازی¬های رسانه¬ای اخیر نشان می¬دهد، پروپاگاندا می¬تواند کاری کند که جنایت جنگی یمن با نزدیک به ۴۰۰ هزار کشته در لابه لای اخبار زرد رسانه¬ها پنهان بماند و این جنگ نزدیک به ۶ سال بدون کمترین پوشش رسانه¬ای ادامه یابد، اما با اولین حملات به یک کشور اروپایی، هشتگ اوکراین به نخستین ترند شبکه¬های اجتماعی تبدیل گردد، همه چهره¬های سیاسی اجتماعی فریاد نفرین به جنگ و درود به صلح سر دهند و اماکن مشهور عمده کشورها، به رنگ پرچم اوکراین درآیند.
حقیقت آن است که بر خلاف آنچه رسانه¬ها بازنمایی و القا کردند، جنگ اوکراین اولین جنگ قرن بیست و یکم نبود و مهم¬ترینتفاوت جنگ اوکراین با سایر جنگ¬¬های قرن آن بود که حمله روسیه به اوکراین، اولین جنگی بود که در قرن بیست و یکم، برخلاف خواسته¬های آمریکا به وقوع پیوسته است.
سواد رسانه
مرور فضاسازی¬های رسانه¬ای اخیر نشان می¬دهد، پروپاگاندا می¬تواند کاری کند که جنایت جنگی یمن با نزدیک به ۴۰۰ هزار کشته در لابه لای اخبار زرد رسانه¬ها پنهان بماند و این جنگ نزدیک به ۶ سال بدون کمترین پوشش رسانه¬ای ادامه یابد، اما با اولین حملات به یک کشور اروپایی، هشتگ اوکراین به نخستین ترند شبکه¬های اجتماعی تبدیل گردد. حقیقت آن است که بر خلاف آنچه رسانه¬ها بازنمایی و القا کردند، جنگ اوکراین اولین جنگ قرن بیست و یکم نبود و مهم¬ترین تفاوت جنگ اوکراین با سایر جنگ¬¬های قرن آن بود که حمله روسیه به اوکراین، اولین جنگی بود که در قرن بیست و یکم، برخلاف خواسته¬های آمریکا به وقوع پیوسته است.