مختصات توافق احتمالی با غرب چیست؟

با بازگشت مذاکره‌کننده ارشد کشورمان به وین، گفت‌وگو‌های فشرده و مفصلی میان هیئت ایرانی و دیگر هیئت‌ها برگزار شد. علاوه بر اجرای جلسات روتین؛ از جمله گفت و گو‌های دوجانبه جداگانه با انریکه مورا هماهنگ‌کننده گفت‌وگو‌ها و مذاکره‌کنندگان ارشد روسیه و چین، دوشنبه گذشته دو جلسه طولانی و مهم نیز با حضور هیئت‌های جمهوری اسلامی ایران، اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی برگزارشده است. همچنین برای اولین بار در دور هشتم جلسه‌ای غیررسمی با حضور روسای تمام هیئت‌های جمهوری اسلامی ایران، اتحادیه اروپا و گروه ۱+۴ برگزار شد و آخرین وضعیت گفت‌وگو‌ها مورد ارزیابی قرار گرفت. در این نشست، هیئت مذاکره‌کننده کشورمان بر لزوم تصمیم‌گیری سریع‌تر طرف‌های غربی جهت حل‌وفصل چند موضوع باقی‌مانده تأکید کرد.
• بازی تکراری مقصر نمایی طرف‌های غربی
با ورود گفت‌وگو‌ها به مراحل نهایی، طرف‌های غربی در تلاش برای وادار نمودن جمهوری اسلامی ایران به‌صرف نظر کردن از خواسته‌های خود در مورد چند موضوع باقی‌مانده بار دیگر به تاکتیک همیشگی خود و فضاسازی رسانه‌ای روی آورده و تلاش می‌نمایند تا ایران را به‌عنوان «مقصر عدم دستیابی به توافق» معرفی نمایند. به نظر می‌رسد اظهارات «ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، توییت‌های مذاکره‌کنندگان ارشد فرانسه و انگلیس و برخی گزارش‌های منتشرشده در روز‌های اخیر در رسانه‌های غربی همگی در چارچوب یک خط رسانه‌ای هماهنگ منتشرشده‌اند. این خط رسانه‌ای از یکسو جمهوری اسلامی ایران را به‌عنوان مقصر عدم توافق معرفی نموده و هم‌زمان تهدید می‌کند که در صورت پافشاری ایران بر خواسته‌هایش، طرف‌های غربی مذاکرات را ترک می‌کنند. در چنین فضایی، در صورت حصول توافق، ادعا خواهد شد که «ایران تحت‌فشار مجبور به عقب‌نشینی شده است» و در صورت عدم توافق نیز ادعا خواهد شد که «ایران عامل شکست مذاکرات بوده است». باوجود عملیات روانی و جوسازی غربی‌ها، واقعیت آن است که پیشرفت قابل‌توجه گفت‌وگو‌ها و دستیابی به یک پیش‌نویس تقریباً تکمیل‌شده، بیش از هر چیز ناشی از رویکرد سازنده هیئت ایرانی و ابتکارات ارائه‌شده برای حل موضوعات اختلافی بوده است و اگر تاکنون نیز توافق نهایی نشده است، صرفاً به این دلیل بوده است که طرف‌های غربی در چند موضوع از اتخاذ تصمیمات لازم خودداری کرده و تلاش می‌کنند با تبدیل عنصر زمان به اهرم مذاکراتی، هیئت ایرانی را برای صرف‌نظر کردن از خواسته‌هایش تحت‌فشار قرار دهند.
• ادعای طرح خواسته‌های تازه از جانب ایران
در چارچوب بازی مقصر نمایی خبرگزاری رویترز و نشریه وال‌استریت ژورنال در گزارش‌هایی به نقل از منابع بی‌نام مدعی شدند که مذاکره‌کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران در بازگشت از تهران مواضع تازه‌ای اتخاذ نموده و خواهان آن شده است که موضوعاتی که پیش‌ازاین تقریباً نهایی شده‌اند، مجدداً به بحث گذاشته شوند. باید توجه کرد که اولاً مواضع هیئت مذاکره‌کننده ایرانی از ابتدا بر اصولی روشن مبتنی بوده است و انجام سفر یا وقفه در گفت‌وگو‌ها در این مواضع تغییری ایجاد نمی‌کند، هرچند که تا زمانی که در مورد همه‌چیز توافق نشده باشد، درباره هیچ‌چیز توافق نشده است.
برخلاف آنچه در گزارش رسانه‌های غربی ادعاشده است، سفر مذاکره‌کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران به تهران به اتخاذ مواضع تازه یا طرح خواسته‌های جدید منجر نشده و هیئت ایرانی نیز در دیدار با طرف‌های مقابل بر لزوم تصمیم‌گیری آمریکا و سه کشور اروپایی در مورد چند موضوع معدود، اما مهم باقی‌مانده است. به نظر می‌رسد طرف‌های غربی در تلاش هستند با طرح این ادعای غلط که ایران خواسته‌های تازه‌ای مطرح کرده است، مسئولیت عدم دستیابی به توافق را به گردن ایران بی اندازند.
• حداقل مشخصه‌های توافق احتمالی
هرچند به دلیل عدم توان یا اراده طرف‌های غربی در تصمیم‌گیری در مورد چند موضوع باقی‌مانده هنوز نمی‌توان در مورد نتیجه نهایی گفت‌وگو‌ها پیش‌بینی کرد و احتمال رسیدن و یا توقف گفت و گو‌ها در این نقطه در حالت برابر و سربه‌سر قرار دارد، اما با توجه به نگارش بخش زیادی از پیش‌نویس، قابل پیش‌بینی است که ماراتن مذاکرات در نقطه پایانی خود قرار دارد. نکته بسیار مهم، آن است که هر توافقی در وین حداقل حائز ویژگی‌های زیر خواهد بود:
۱- توافق احتمالی ضمن رفع مجدد تحریم‌های رفع شده پس از برجام و رفع تحریم‌های ناسازگار با برجام که در دوره ترامپ وضع‌شده‌اند، درزمینه ابهام‌زدایی، اطمینان‌بخشی و تسهیل رفع مؤثر تحریم‌ها، تعهدات تازه‌ای برای آمریکا ایجاد خواهد کرد؛ در روز اعلام توافق، ده‌ها فرد، بانک، شرکت، کارخانه و مجموعه عظیم اقتصادی از فهرست تحریم‌ها خارج می‌شوند. فرایند اجرای توافق، فرایندی چندماهه خواهد بود. در طول این فرایند با اتخاذ تدابیری، راستی آزمایی رفع تحریم‌ها در حوزه‌های مختلف از سوی جمهوری اسلامی ایران به‌صورت عملیاتی مورد راستی آزمایی قرار می‌گیرد.
۲- آمریکا تا پایان فرایند، یعنی تا زمان رفع تمامی تحریم‌های مشخص‌شده و راستی آزمایی آن از سوی ایران، به عضویت برجام پذیرفته نخواهد شد؛ ایده توافق «بلندمدت‌تر و قوی‌تر» که ابتدا از سوی دولت آمریکا مطرح می‌شد و به دنبال طولانی‌تر کردن مواعید زمانی محدودیت‌های هسته‌ای و طرح موضوعات فرا برجامی در مذاکرات بود، محقق نخواهد شد و اتفاقاً توافق احتمالی در قیاس با متن اصلی برجام از جنبه‌های مختلف ویژگی‌های تقویت‌شده‌ای برای ایران خواهد داشت. ظرفیت بالقوه هسته‌ای جمهوری اسلامی حفظ خواهد شد و امکان بازگشت‌پذیری سریع برنامه هسته‌ای ایران کاملاً فراهم خواهد بود.
۳- توافق دارای تضمین ذاتی قدرتمندی خواهد بود که در برابر نقض عهد از سوی طرف‌های مقابل بازدارندگی مناسبی ایجاد خواهد نمود؛ برنامه هسته‌ای ایران از منظر توانمندی‌های بالقوه در وضعیتی تثبیت می‌شود که بر اساس برجام تا سال‌ها امکان دستیابی به آن وجود نداشت.
جو بایدن و آمریکایی‌ها به‌شدت در پی کسب توافق با ایران هستند؛ زیرا این توافق را در انتخابات آینده ریاست جمهوری آمریکا نیاز دارند. به اعتقاد کارشناسان وضعیت بایدن در افکار عمومی داخلی آمریکا مطلوب نیست و وی به این توافق نیازمند است. آمریکایی‌ها حتی سعودی‌ها و صهیونیست‌ها را برای کسب این توافق متقاعد کرده‌اند. طی مدت‌زمان روی کار آمدن بایدن در آمریکا، این کشور با چالش‌های بسیاری در حوزه سیاست خارجی مواجه بوده است که ازجمله می‌توان به مسئله تسلط طالبان بر افغانستان و اخراج نیرو‌های آمریکایی از این کشور، لزوم خروج نیرو‌های آمریکایی از عراق و بحران اوکراین اشاره کرد که در همه این موارد عملکرد بایدن فضای ذهنی منفی در میان آمریکایی‌ها به وجود آورده است. تیم بایدن معتقدند در صورت توافق با ایران می‌توانند از این فرصت برای بازسازی جایگاه خود در افکار عمومی استفاده کرده و این‌گونه القا کنند که ترامپ با خروج از برجام سبب مها رناپذیری هسته‌ای ایران شد، اما بایدن توانست پس از توافق مجدداً سطح غنی‌سازی را کاهش و فاصله تا آستانه هسته‌ای ایران را افزایش دهد. در شرایطی که واشنگتن برای رسیدن به توافق بی‌تاب است و خود را به آب‌وآتش می‌زند، باید در میانه جنگ اوکراین تیر آخر را به حریف بزنیم! اگر آمریکایی‌ها توافق می‌خواهند باید دو کار مهم انجام دهند، خروج ایران از لیست مجمع عمومی FATF در اجلاس پاریس و خالی کردن خشاب SNAPBACK این توافق را تا سال‌ها برای تهران بیمه خواهد کرد