افزایش کمک‌های نظامی آمریکا به اردن؛ منافع و اهداف

کمک‌های نظامی و فروش‌های تسلیحاتی همواره بخشی از ابزار‌های پیشبرد سیاست خارجی آمریکا همراه با تأسیس پایگاه‌های نظامی در مناطق مختلف جهان بوده است. در این میان کشور اردن به یکی از اصلی‌ترین مقاصد کمک‌های نظامی آمریکا در سال‌های اخیر تبدیل شده است به صورتی که رقم کمک‌های نظامی آمریکا به این کشور کوچک منطقه غرب آسیا در سال ۲۰۲۰ به عدد ۵۰۰ میلیارد دلار رسید. در سال ۲۰۲۱ امان به سومین مقصد کمک سالانه ایالات متحده تبدیل شد.

در همین راستا روز یکشنبه (۱۷ بهمن) بخش امور سیاسی و نظامی وزارت خارجه آمریکا در توییتی اعلام کرده است، معامله‌ای برای فروش جنگنده‌های اف ۱۶ به اردن که ارزش آن به ۴.۲۱ میلیارد دلار می‌رسد را در دستور کار قرار داده است. به گفته وزارت خارجه آمریکا این معامله به طور کامل از سوی دولت آمریکا حمایت مالی می‌شود و در راستای کمک نظامی خارجی است.

این کمک نظامی قابل توجه در شرایطی صورت می‌گیرد که اخیراً کاخ سفید نسبت به تزریق کمک‌های نظامی به یکی دیگر از متحد اصلی خود در منطقه یعنی مصر، خودداری کرده بود. جو بایدن، در دوران مبارزات انتخاباتی، متعهد شده بود که سیاست خارجی خود را بر دفاع از حقوق بشر و دموکراسی در خارج از کشور متمرکز کند. در همین راستا در ماه فوریه سال ۲۰۲۱، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه، خاطرنشان کرد که ایالات متحده تضمین خواهد کرد که "کسانی که مرتکب نقض حقوق بشر می‌شوند، پاسخگو خواهند بود. " با این حال اکنون این پرسش در داخل آمریکا نیز مطرح است که چرا اردن از محدودیت‌های اعمالی کاخ سفید در مورد کمک‌های نظامی معاف شده است.

در گزارش سال ۲۰۲۰ وزارت امور خارجه آمریکا در مورد اردن از موارد رفتار ظالمانه، غیرانسانی و تحقیرآمیز به عنوان مجازات، دستگیری و بازداشت خودسرانه فعالان و اعضای مطبوعات سخن گفته شده بود. در مورد موضوع دموکراسی نیز وضعیت اردن چندان بهتر از وضعیت مصر نیست؛ پارلمان دارای اختیارات واقعی کمی است و ملک عبدالله نقش مسلط در حکومت را ایفا می‌کند، که شامل عزل و نصب نخست وزیران می‌شود. سال گذشته میلادی نیز قوه قضاییه اردن در اقدامی جنجال برانگیز تشکیلات سیاسی اخوان المسلمین به عنوان مهمترین جناح سیاسی اپوزوسیون این کشور را غیرقانونی اعلام کرد.

اولویت‌های سیاست خارجی بایدن در مورد اردن

روابط اردن و آمریکا در دوران ترامپ به دلیل کنار برنامه‌های واشنگتن در مورد فلسطین و گذاشتن ایده طرح صلح عربی و مذاکرات تشکیل دو دولتی، به سمت تیره شدن حرکت کرد. موضوعی که به زعم مقامات اردنی به کاهش نقش این کشور در تحولات فلسطین منجر می‌گردید. اکنون سیاست خارجی دولت بایدن بر بازسازی روابط با امان تأکید دارد به صورتی که دولت بایدن علیر غم تمام شعار‌های حقوق بشری، هرگز علنا از ملک عبدالله به خاطر سانسور و بازداشت گسترده مخالفان حکومت اردن انتقاد نکرده است. به نوشته کارنگی یک مقام ارشد دولت بایدن در یک نشست خبری در ۲۵ اوت سال گذشته اعلام کرد: واشنگتن «ثبات در روابط چند دهه‌ای خود با اردن در اولویت قرار خواهد داد، زیرا دولت بایدن نمی‌تواند یک متحد نزدیک دیگر را کنار بگذارد».

تسلط طالبان بر افغانستان و اعلام «تبریک» اخوان المسلمین اردن برای پیروزی طالبان و «شکست اشغالگری وحشیانه آمریکا» به صورت زنگ هشداری بود که به کاخ سفید در مورد تحولات اردن تلنگر زد؛ لذا با توجه به اینکه اخوان المسلمین به شدت طرف طالبان را می‌گیرد، ملک عبدالله احتمالاً با عواقب کمی از سوی دولت بایدن به دلیل ادامه سرکوب این سازمان مواجه خواهد شد؛ بنابراین به نظر می‌رسد بایدن از تحت فشار گذاشتن عبدالله برای دموکراسی سازی کاملاً عقب نشینی کرده است و حمایت از تثبیت حکومت پادشاهی هاشمی و دفاع از منافع استراتژیک ایالات متحده در اردن اولویت اصلی کاخ سفید می‌باشد.

اردن هم اکنون میزبان حدود ۳۰۰۰ سرباز است و از طرف دیگر امان از اولین کشور‌های عربی محسوب می‌شود که با انعقاد پیمان صلح با رژیم صهونیستی در سال ۱۹۹۴ روابط خود با این رژیم عادی سازی کرده است و این در حالی است که حفظ امنیت اسرائیل همواره یکی از اولویت‌های اصلی سیاست منطقه‌ای آمریکا می‌باشد.

توجه به اردن به طور حتم متأثر از توجه به جایگاه این کشور در استراتژی کاهش حضور نظامی آمریکا در منطقه می‌باشد. اگرچه آمریکا به دنبال کاهش حضور و هزینه‌های نظامی خود است، اما تلاش می‌کند امنیت رژیم صهیونیستی را حفظ کرده و به تعهدات منطقه‌ای خود عمل کند و به نظم مطلوب خود در منطقه ادامه دهد. ایجاد اجماع از طریق رژیم‌های سیاسی و امنیتی، تضعیف و مهار رقبای منطقه‌ای و بین‌المللی خود در غرب آسیا، با توجه به رویکرد سیاسی و موقعیت ژئوپلیتیک اردن در جوار مرز‌های رژیم صهیونیستی و خط حائل میان سرزمین‌های اشغالی و سوریه و عراق، اهمیت ویژه‌ای به امان در این استراتژی جدید کاخ سفید اعطا کرده است.

همچنین پایگاه نظامی در اردن می‌تواند پوشش خوبی برای نیرو‌های آمریکایی در غرب آسیا فراهم کند، به گونه‌ای که هم از آن نیرو‌ها در برابر هجوم نیرو‌های ضد آمریکایی در منطقه محافظت می‌کند و هم به آن‌ها اجازه می‌دهد از موقعیت ژئوپلیتیکی اردن برای انجام اقدامات حمایتی ایالات متحده در قبال متحدانش در شرایط اضطراری استفاده کنند. به طور اخص حضور نیرو‌های آمریکایی در اردن و تقویت پایگاه‌های آمریکایی در این کشور را می‌توان یکی از راهبرد‌های آمریکا در سیاست‌های منطقه‌ای خود برای حفظ امنیت رژیم صهیونیستی دانست.