بزرگترین انقلاب فرهنگی تاریخ

چند روز دیگر انقلاب اسلامی مردم ایران که جرقه‌های آن از ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ زده شد و در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ به بار نشست، تولد ۴۳ سالگی‌اش را با حضور همان مردم جشن می‌گیرد و وارد چهل و چهارمین بهار خود می‌شود. انقلابی که برای اولین بار در طول تاریخ این سرزمین، با نام دین و به رهبری یک مجتهد نواندیش دینی شروع شد و با خون پاک ۶۶۰۰ شهید جاویدنام به ثمر نشست و از دل آن، ساختار جدیدی برای اداره کشور بیرون آمد که برای حفظ آن، تاکنون بیش از ۲۲۰ هزار شهید و صد‌ها هزار جانباز و آزاده تقدیم شده و در یک کلام، برای حفظ این انقلاب «خون دل‌ها خورده‌ایم».
به اعتقاد و اذعان صاحبنظران آگاه، این انقلاب بیش و پیش از آنکه اهداف اقتصادی یا سیاسی داشته باشد، یک انقلاب فرهنگی بوده و تحول و تعالی در فرهنگ جامعه را دنبال می‌کرده و همچنان هم دنبال می‌کند.
به خاطر همین صبغه فرهنگی، این انقلاب از روز اول تا به حال، آماج حملات و توطئه‌های فرهنگی پیدا و پنهان بوده و حال در ۴۳ سالگی این انقلاب، باید مروری شود بر این نکته که دستاورد‌های فرهنگی انقلاب اسلامی چه بوده و امروز چه چالش‌هایی بر سر راه تعالی فرهنگی این کشور وجود دارد؟
• دستاورد‌های فرهنگی انقلاب
شاید بتوان نخستین دستاورد فرهنگی انقلاب اسلامی را «انقلاب فرهنگی» دانست. انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی که با فرمان امام راحل (ره) در اوایل انقلاب به وقوع پیوست، صرف نظر از برنامه‌های ظاهری و روبنایی آن، دنبال یک هدف بود؛ اینکه در برنامه‌های آموزشی و فرهنگی دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی، خودباوری و درک «ما می‌توانیم» سرلوحه کار‌ها قرار گیرد و دانشگاهیان باور کنند که می‌توان با رهایی از اسارت و بردگی فکری شرق و غرب، روی پای خود ایستاد و پیشرفت کرد.
در ادامه حرکت فرهنگی انقلاب اسلامی، ده‌ها نهاد فرهنگی یا با مأموریت فرهنگی شکل گرفت که هرکدام – صرف نظر از اشکالات و نقد‌هایی که به تکثر نهاد‌ها و ساختار‌های فرهنگی وارد است – سهمی در توسعه و تعالی فرهنگی جامعه ایفا کرده‌اند. سازمان تبلیغات اسلامی، جهاد دانشگاهی، ستاد همکاری‌های حوزه‌های علمیه و آموزش و پرورش، رسانه ملی و شورای عالی انقلاب فرهنگی، نمونه‌هایی از این نهاد‌ها هستند.
اما در زمینه ابزار‌های فرهنگی هم دستاور‌های قابل ملاحظه‌ای از دل انقلاب اسلامی بیرون آمده که در تحول اخلاقی، معنوی و فکری جامعه اثرگذار بوده است.
• کتاب
تعداد عنوان کتاب ثبت شده در کتابخانه ملی از ۱۳۱۶ تا ۱۳۵۷ در کل ۱۱ هزار عنوان با میانگین سالیانه ۲۷۵ عنوان کتاب بوده که این آمار بعد از پیروزی انقلاب از ۱۳۵۸ تا ۱۳۹۶ به میانگین سالیانه ۳۲۰۴۹ عنوان کتاب و در کل ۱۲۸۱۹۹۶ عنوان کتاب رسیده است.
• رادیو و تلویزیون
رسانه‌های همگانی مانند رادیو و تلویزیون - به عنوان یکی از ابزار‌های قدرتمند انتقال مفاهیم و ارزش‌های فرهنگی در هر جامعه - در دوره پهلوی در خدمت ابتذال وتوهین به ارزش‌های ملی و اسلامی ایرانیان بود؛ همچنین ترویج فرهنگ بیگانه از سیاست‌های دوران پهلوی بود.
اما تلاش رسانه ملی برای ارتقاء فرهنگ عمومی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، منجر به تحول ساختاری این سازمان و تاسیس گروه‌هایی، چون معارف اسلامی، جوان، فرهنگ و هنر و ... در شبکه‌های رادیو و تلویزیون شد. تلاش و راه اندازی شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی خاص مانند رادیو فرهنگ، رادیو معارف، رادیو جوان و... نیز نشان از تحولی عمیق دارد.
امروزه بیش از ۱۳۰ شبکه رادیویی و تلویزیونی استانی، ملی، منطقه‌ای و جهانی برنامه‌های خود را پوشش می‌دهد. از این تعداد بیش از ۳۵ شبکه رادیویی و شبکه‌های تلویزیونی برای مخاطبان در سراسر جهان برنامه پخش می‌کند.
• توجه به فرهنگ دینی در کشور
نظام جمهوری اسلامی برآمده از این انقلاب کوشید با فراهم کردن فضای مناسب جهت گرایش به ارزش‌ها و دینداری با ترویج و تبلیغ معارف اسلامی از راه‌های مختلف و با شیوه‌های گوناگون از جمله رسانه ملی و آموزش و پرورش و آموزش عالی و در کنار آن فعالیت مساجد و پایگاه‌ها و کانون‌های فرهنگی و... زمینه تقویت باور‌های دینی را در میان مردم به ویژه نسل جوان فراهم کند.
• هنر
در عرصه هنر «تئاتر» در دوران پهلوی، به عنوان نمونه می‌توان به «جشن هنر شیراز» اشاره کرد. این جشن که به تعبیر فرح به منظور بزرگداشت هنر و هنرمند ایرانی طراحی و اجرا شد، چیزی جز ابتذال نبود و با استقبال مردم هم مواجه نشد.
اما توجه عمیقی که پس از پیروزی انقلاب به هنر اصیل تئاتر در قالب‌های سنتی تعزیه، خیمه شب بازی، نمایش‌های خیابانی و همچنین در قالب‌های نوین آن مانند تله تئاتر و... شد، موجب توجه بیشتر مردم به این هنر اصیل گشت.
جشنواره بین‌المللی فیلم فجر، جشنواره فیلم‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، جشنواره فیلم‌های آموزشی تربیتی رشد، جشنواره سراسری تئاتر فجر، جشنواره تئاتر استانی، جشنواره سراسری سرود فجر، مسابقات بین‌المللی حفظ و قرائت قرآن کریم، مسابقات کتابخوانی، مقاله‌نویسی، نمایشگاه مردم شناسی و هنر‌های سنتی، نمایشگاه قرآن، نمایشگاه میراث فرهنگی، نمایشگاه بین المللی کتاب و... از مهمترین فعالیت‌های فرهنگی هنری صورت گرفته بعد از پیروزی انقلاب اسلامی است.
در کنار این‌ها، تاکید بر گفتمان «وحدت» میان اقوام و مذاهب، یکی دیگر از دستاورد‌های فرهنگی انقلاب اسلامی بوده است که اثر آن در انسجام اجتماعی جامعه ایرانی دیده می‌شود.
• راه پیش رو
به گفته بنیانگذار انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره) «بی شک بالاترین و والاترین عنصری که در موجودیت هر جامعه دخالت اساسی دارد فرهنگ آن جامعه است». در چنین شرایطی، امروز آسیب‌های فراوانی پیش روی فرهنگ این سرزمین است که فضای مجازی بی‌قاعده و رها شده، عدم هم‌افزایی و هماهنگی نهاد‌های فرهنگی و سطحی‌نگری در حوزه فرهنگ عمومی، از جمله این آسیب‌هاست که رفع آنها، هوشمندی و درایت متولیان فرهنگ کشور را می‌طلبد.