کسی روی آتش جنگ آب نمی پاشد!

تنش میان مسکو و واشنگتن بر سر مسئله اوکراین روز به روز در حال افزایش است. جان کربی، سخنگوی پنتاگون اعلام کرد که ۸۵۰۰ سرباز این کشور به حال آماده‌باش درآمده‌اند تا در صورت لزوم، به جمع 40 هزار نیروی واکنش سریع ناتو در شرق اروپا بپیوندند. او اما تاکید کرد که تاکنون تصمیمی درباره اعزام نیرو به خارج از ایالات متحده گرفته نشده است. پنتاگون اعلام کرده این استقرار فقط زمانی انجام خواهد شد که پیمان نظامی ناتو تصمیم به فعال کردن یک نیروی واکنش سریع بگیرد. غرب مسکو را متهم می‌کند که بیش از ۱۰۰ هزار سرباز را در مرز خود با اوکراین مستقر کرده و یک حمله قریب‌الوقوع کیف را تهدید می‌کند. آن ها الحاق کریمه در سال 2014 را نمونه ای از اقدامات تحریک آمیز از سوی مسکو می دانند. روسیه هرگونه طرح برای حمله را رد می‌کند؛ با وجود این، اقدام برای تنش‌زدایی را منوط به پذیرش فهرستی از درخواست‌ها کرده که گسترش نیافتن ناتو به شرق و نپذیرفتن عضویت اوکراین در این پیمان نظامی از محورهای آن است. در همین راستا، روسیه دیروز، صدور دستور آماده‌باش به هزاران سرباز آمریکایی بر سر بحران اوکراین را محکوم و آن را اقدامی جدید برای «تشدید تنش‌ها» از سوی واشنگتن توصیف کرد. دیمیتری پسکوف، سخنگوی دفتر ریاست جمهوری روسیه گفت: «ما با نگرانی شدید شاهد این اقدامات آمریکا هستیم، چراکه این کار تنها باعث تشدید تنش‌ها می‌شود.» در کنار تحرکات آمریکا، بعضی از اعضای ناتو از جمله دانمارک، اسپانیا، بلغارستان و هلند برای تقویت مواضع دفاعی در اروپای شرقی درحال اعزام جنگنده و ناو جنگی به این منطقه هستند. با وجود این اقدامات تحریک آمیز، آمریکا و متحدان اروپایی‌اش در یک کنفرانس ویدئویی مشترک بار دیگر از روسیه خواستند تا تنش‌ها در اوکراین را کاهش دهد. روسای جمهور آمریکا، فرانسه و لهستان، صدراعظم آلمان، نخست‌وزیران ایتالیا و بریتانیا به همراه دبیرکل ناتو، رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا و رئیس شورای اروپا در این نشست حضور داشتند. همه شرکت‌کنندگان توافق کردند که مسائل امنیت و ثبات در اروپا باید از طریق مذاکره حل شود. آن‌ها بر تمایل خود برای ادامه تلاش‌های دیپلماتیک از جمله از طریق گفت‌وگوهای مستقیم بین روسیه و اوکراین با میانجی‌گری آلمان و فرانسه در قالب موسوم به «گروه نرماندی» تأکید کردند. کاخ الیزه نیز اعلام کرد که امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه «طی روزهای آینده» به ولادیمیر پوتین، همتای روس خود «مسیری برای تنش‌زدایی» در بحران اوکراین را پیشنهاد خواهد کرد.

 

اما در تحلیل وضعیت بحران اوکراین در شرایطی کنون می‌توان از دو سناریو سخن به میان آورد. سناریوی ابتدایی و محتمل بر این مبناست که بخش بزرگی از تبلیغات صورت گرفته پیرامون امکان وقوع درگیری نظامی در اوکراین در نتیجه «افزایش مصنوعی تنش‌ها» است. واقعیت این است که بخش بزرگی از جدی شدن و در کانون توجه قرار گرفتن بحران اوکراین، در نتیجه تبلیغات گسترده رسانه‌ای از هر دو سوی بحران است. این که تمامی مسئولیت چنین تبلیغاتی بر عهده غرب گماشته شود، نمی‌تواند بازگو کننده تمامی واقعیات باشد. در سطح رسانه‌ای مسکو نیز نسبت به واقعی بودن تهدیدات خود علیه اوکراین در صورت تخطی کیف اصرار می‌ورزد. با وجود این، نکته مهم این است که تمامی روند امکان وقوع جنگ در اوکراین را نمی‌توان تصنعی ارزیابی کرد بلکه توجه به این مسئله نیز الزام‌آور است که در نتیجه یک رخداد ناخواسته، امکان واقعی شدن درگیری‌ها وجود دارد. با وجود این، سناریوی دیگر این است که احتمالات مطرح شده درباره وقوع درگیری میان دوطرف، مبنایی واقعی دارد و در آینده نزدیک امکان وقوع درگیری در شرق اوکراین بسیار محتمل است. بر اساس این رویکرد، حمایت روسیه از «شورشیان جدایی‌طلب» در شرق اوکراین، خود به نوعی زمینه‌ساز بحران است و استقرار 100 هزار سرباز روس در نزدیکی مرزهای خود با اوکراین نمی‌تواند نادیده انگاشته شود. بر اساس این سناریو، نماد بارز این موضوع را می‌توان در جریان اقدام روسیه به الحاق منطقه کریمه به محدوده سرزمینی خود در سال 2014 مشاهده کرد. در چارچوب این سناریو، می‌توان وقوع درگیری محدود در مرز شرقی اوکراین و واکنش شدید غربی‌ها را حتمی ارزیابی کرد. برای نمونه دولت انگلستان در چند روز گذشته اعلام کرده که ارتش اوکراین را با موشک های ضد تانک کوتاه برد مسلح خواهد کرد. علاوه بر این، امکان اعمال تحریم‌های بزرگ آمریکا و اتحادیه اروپا نیز می‌تواند بسیار محتمل باشد.