فرصت‌های مهم صنایع دستی کشور در "دولت تدبیر و امید" از دست رفت!

حجت‌الله مرادخانی با انتقاد از برخی از فرصت‌سوزی‌ها و عملکرد نامناسب دولت گذشته در حوزه تولید و فروش صنایع دستی کشورمان اظهار کرد: فرآیند تولید محصولات صنایع دستی متشکل از چهار مرحله از طراحی اولیه تا بسته‌بندی محصولات است.

وی ادامه داد: نوع عملکرد و چگونگی اجرای مراحل تولید صنایع دستی همواره بر کیفیت محصول تولیدی و در نهایت رونق بازار فروش و عرضه تأثیر بسزایی خواهد داشت؛ بر همین اساس همواره نقاط ضعف و مشکلات متعددی گریبان‌گیر این فن‌آوری بومی سرزمین ما است.

این پژوهشگر صنایع دستی با بیان این مطلب که در کشور ما با توجه به تمدن و فرهنگ غنی خود همواره از ادوار گذشته تاکنون طراحی صنایع دستی سابقه طولانی‌مدت داشته است، تصریح کرد: اگرچه این طراحی معمولاً مبتنی بر مهندسی بومی کشور بوده است اما باید بگوییم متأسفانه در نظام آموزشی ما چه در سطح پایه و چه در سطح عالی و حتی دانشکده‌های هنر آن‌گونه که باید و شاید به مقوله لزوم طراحی این محصولات مطابق با نیازها و الگوهای متناسب با سبک زندگی و سلیقه امروزی پرداخته و توجه نشده است.

بنا به گفته این مدرس دانشگاه، امروزه با توجه به تغییر مداوم سبک زندگی و تنوع سلیقه‌ها و با در نظر گرفتن تغییر فضای زندگی افراد در آپارتمان‌های کوچک در بسیاری از شهرهای بزرگ، لازم است تا ضمن طراحی مناسب محصولات به گونه‌ای عمل شود تا این محصولات در تناسب با فضای زندگی امروزی، بتواند موجب ترغیب و تشویق مخاطب برای خرید آن شود.

مرادخانی ضمن اشاره به در نظر داشتن ضرورت طراحی مناسب و به‌روز محصولات صنایع دستی در عرصه بین‌المللی تصریح کرد: باید همواره در بازارهای جهانی ضمن شناخت سبک و سیاق و همچنین تفکر و نحوه زیست افراد در جوامع دیگر، نقش مایه‌ها و همچنین تکنیک‌های بومی و اصیل این صنایع را به شکل امروزی طراحی و ارائه کنیم تا محصولات صنایع دستی ما بتواند به عنوان سفیر فرهنگ و هنر بومی ایرانی در سایر جوامع بین‌المللی مورد استقبال قرار گیرد.

اهمال متولیان دولتی در تأمین مواد اولیه صنایع دستی 

این فعال حوزه صنایع دستی، "زنجیره تأمین مواد اولیه" را دومین گام در مبحث تولید محصولات صنایع دستی عنوان کرد و اظهار کرد: متأسفانه در این مرحله از تولید همواره با دو مشکل اساسی که ناشی از تحمیل تحریم‌های ظالمانه بر کشور است، مواجه هستیم.

به اعتقاد وی، مشکل اول موجود در این زمینه، عدم امکان واردات مواد اولیه مانند ابریشم، الیاف پشم و ... است که تولید این مواد اولیه را در کشور دچار مشکل کرده و یا باعث ارائه محصولات صنایع دستی با کیفیت پایین در بازار می‌شود.

این پژوهشگر صنایع دستی، دیگر مشکل موجود در ارتباط با تأمین مواد اولیه صنایع دستی را عدم اهتمام لازم و کافی متولیان دولتی این امر به جهت ایجاد بستر لازم به منظور مرتفع ساختن مشکلات موجود در سر راه تأمین مواد اولیه عنوان کرد.

این مدرس دانشگاه ادامه داد: به عنوان نمونه، ظروف سفالی به جهت ارتقای کیفیت و تداوم کارایی محصول لازم است در کوره‌هایی با دمای 1800 درجه سانتی‌گراد حرارت ببیند، در حالی که در کشور این امکان میسر نبوده و در نهایت در کوره‌هایی با دمای پایین‌تر مراحل پخت آن صورت می‌گیرد، که این امر در نهایت موجب کاهش کیفیت محصول تولیدی و در نتیجه سبب از دست رفتن بازار فروش آن محصول می‌شود!

کم‌کاری تولیدکنندگان در مرحله فینیشینگ صنایع دستی به جهت کاهش قیمت تمام شده

مرادخانی مرحله بعدی در تولید محصولات صنایع دستی را "فینیشینگ یا پرداخت نهایی" دانست که اجرای صحیح و بی‌کم و کاست این مرحله از تولید می‌تواند نقش بسزایی در ارتقای کیفیت و همچنین زیبایی اثر ظاهر محصول تولیدی به همراه داشته باشد.

این فعال حوزه صنایع دستی به عنوان نمونه مرحله پرداخت نهایی در تولید یک گلیم دست‌بافت را شامل انجام اقداماتی به جهت جلا دادن به رنگ اصلی نخ‌های به کار رفته در آن و همچنین عدم پرز دادن و در نهایت ایجاد اشکال منظم و دقیق در متن محصول دانست که متأسفانه در کشور ما به دلیل عدم آگاهی از نقش مهم این مرحله در کیفیت محصول و یا به صورت تعمدی به جهت کاهش قیمت تمام شده محصول تولیدی برای خود، در اجرای صحیح این مرحله اهتمام لازم به عمل آورده نمی‌شود.

عدم بسته‌بندی مناسب، پاشنه آشیل مراحل تولید صنایع دستی

وی مرحله چهارم و آخر در فرآیند تولید صنایع دستی را "بسته‌بندی محصولات" برشمرد و گفت: متأسفانه باید بگوییم محصولات صنایع دستی ما در این مرحله ظهور و بروز بسیار ضعیفی دارد به گونه‌ای که موجب دلزدگی و تردید مخاطب در خرید محصول می‌شود.

بنا به صحبت‌های این پژوهشگر صنایع دستی، متأسفانه زیبا‌سازی و طراحی اندازه مناسب برای بسته‌بندی محصولات صنایع دستی در کشور ما همواره با خلأها و ضعف‌های اساسی روبه‌رو بوده است، تا جایی که که مسافری که اقدام به خرید محصول می‌کند، معمولاً برای حمل محصول به علت عدم بسته‌بندی مناسب، دچار مشکل خواهد شد.

این مدرس دانشگاه توضیح داد: در حالی که باید ضمن استفاده از گرافیست‌ها و به‌کارگیری دانش مهندسی طراحی صنعتی موجود در این زمینه از تجارب سایر کشورهای موفق در این حوزه با تأکید بر ارزش‌های‌های فرهنگی و ویژگی‌های هنری خود اثر استفاده کرد.

مرادخانی با بیان این مطلب که به عنوان نمونه کشور هند در اقدامی مناسب ضمن طراحی زیبا و البته متناسب، لباس محلی زنان خود معروف به "ساری" را که دارای وسعت و پهنایی حدود 7 متر است را با استفاده از پارچه ابریشمی به صورت بسیار نازک و با کیفیت تولید و در جعبه‌ای کوچک و بسیار زیبا جانمایی کرده است، گفت: در حقیقت این اقدام هند در طراحی بسته‌بندی فوق‌العاده این محصول علاوه بر آنکه موجب ایجاد سهولت در جابه‌جایی محصول توسط مسافرمی‌شود، باعث ترغیب و تشویق گردشگران به خرید آن نیز می‌شود.

این فعال حوزه صنایع دستی در ادامه افزود: تمامی خلأها و کمبودهای موجود در این فرآیند که ناشی از عدم انسجام و تناسب در زنجیره تولید محصولات صنایع دستی و همچنین نبود نگرش اصولی در ساحت فکر مدیریت کشور است، همواره در طول سالیان و ادوار گذشته موجب عقب‌ماندگی بیش از بیش محصولات صنایع دستی ایران در بازار‌های داخلی و بین‌المللی شده است.

امیدهایی که دولت "تدبیر و امید" ناامید کرد

وی با اشاره به فرصت‌های فراوان از دست رفته در دو دولت گذشته موسوم به "دولت تدبیر و امید" یادآور شد: علی‌رغم اینکه در مقطعی گشایش‌های فراوانی در زمینه روابط بین‌الملل ایجاد شده بود، در سایه بی‌توجهی و عدم برنامه‌ریزی مناسب، فرصت‌های مهم برای معرفی و صادرات محصولات صنایع دستی از دست دادیم.

این پژوهشگر صنایع دستی همچنین یکی دیگر از مصادیق فرصت‌سوزی دولت قبل در زمینه صنایع دستی را عدم اهتمام کافی در اجرای قانون "حمایت از استادکاران و هنرمندان و فعالان صنایع دستی" دانست که این قانون در اواخر سال 1396 و پس از تصویب مجلس شورای اسلامی و تأیید شورای نگهبان توسط رئیس جمهور وقت به جهت تدوین آیین‌نامه اجرایی مربوطه با هدف ایجاد بستر لازم به منظور اجرای این قانون ظرف مدت 6 ماه به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ابلاغ شد.

این مدرس دانشگاه خاطرنشان کرد: هم‌اکنون و بعد از گذشت چهار سال همچنان شاهد هستیم که قانون مذکور که در قالب 14 ماده خود فرصت بی‌بدیلی برای رشد و توسعه صنایع دستی کشور در اختیار تولیدکنندگان صنایع دستی قرار می‌داد، به دلیل اهمال و کم‌کاری برخی از مسئولان دولت قبلی تاکنون در شرایطی اجرا نشده است که با توجه به وضعیت سخت اقتصادی کشور، جامعه صنایع دستی بیش از هر زمان نیازمند حمایت‌های قانونی و حقوقی است.