دانشجو و «نیازهای فرهنگی و تربیتی»

۲۷ آذرماه در تقویم کشورمان مصادف است با سالروز ترور ناجوانمردانه یکی از رهبران و اندیشمندان پیش‌رو در انقلاب اسلامی که هم لباس دین بر تن داشت و هم در محیط علم و فناوری، با جوانان مأنوس و هم‌نشین بود؛ منادی وحدت حوزه و دانشگاه بود تا از رهگذر این وحدت و پیوند عمیق و واقعی، مسیر پیشرفت توأمان علمی و معنوی کشور هموار شود و تلاشی که دشمنان این مرز و بوم برای سکولار کردن محیط‌های علمی و دانشگاهی و خالی کردن آن‌ها از معنویت دنبال می‌کردند، در ابتدای مسیر انقلاب خنثی شود.

شهید آیت‌الله دکتر محمد مفتح در صبح ۲۷ آذرماه سال ۱۳۵۸ و در حالی که انقلاب اسلامی هنوز به یک سالگی خود نرسیده بود، در هنگام ورود به دانشکده الهیات دانشگاه تهران - همان جایی که سال‌ها برای تئوریزه کردن وحدت حوزه و دانشگاه به آن رفت و آمد کرده بود – به دست عوامل گروهک منحرف فرقان ترور شد و جام شهادت را نوشید، اما نام او تا ابد در قاموس علم و فرهنگ این کشور به نیکی ماند و نمادی شد برای وحدت و اتصال فکری و قلبی دانشگاهیان و حوزویان.

۴۲ سال از شهادت این متفکر انقلابی و منادی وحدت حوزه و دانشگاه می‌گذرد و حالا جای بررسی این مسئله است که نیاز‌های فرهنگی و تربیتی امروز دانشگاهیان چیست و حوزه‌ها و مبلغان دین، چه رسالتی در این عرصه بر دوش دارند؟

از مشاوره به هنگام تا پاسخ به شبهات

نگاهی گذرا به محیط‌های دانشگاهی امروز، با ویژگی‌هایی که خاص همین دوره است، نشان می‌دهد نیاز‌های فرهنگی و تربیتی دانشجویان متنوع و گسترده است.

حامد محمدی کارشناس مسائل فرهنگی در این باره معتقد است: «با توجه به مشکلات گسترده اجتماعی و فرهنگی که امروز پیش روی نسل جوان به ویژه در محیط‌های دانشگاهی قرار دارد، اولین و مهمترین نیاز فرهنگی تربیتی دانشجویان در حال حاضر، مشاوره‌های دانشجویی است که طیف وسیعی از نیاز‌های مشاوره‌ای را در بر می‌گیرد؛ از جمله مشاوره خانوادگی، روانشناسی، مشاوره اجتماعی و حتی مشاوره‌های مربوط به مسائل شرعی که می‌تواند به سلامت رفتاری و زندگی جوانان منجر شود».

وی تاکید می‌کند: «اگر مشاوره به هنگام، آگاهانه و متعهدانه به دانشجویان ارائه شود، قدرت حل مسائل و مشکلات ریز و درشت خودشان را پیدا می‌کنند و اگر نتوانند مشاوری امین، آگاه و ماهر برای حل مسائل خود پیدا کنند، طبیعی است که به مشکلات جدی بر می‌خورند».

این کارشناس فرهنگی همچنین به دیگر نیاز‌های فرهنگی تربیتی نسل جوان دانشجو در شرایط کنونی اشاره می‌کند و می‌افزاید: «امروز بیشتر از هر زمان دیگری، به پایه‌های اعتقادی جامعه حمله می‌شود و به ویژه ابزار فضای مجازی، کمک شایانی به نشر شبهات دینی و اعتقادی می‌کند؛ از سوی دیگر، جوانان دانشجو هم هر چیزی را به راحتی نمی‌پذیرند و باید با زبان منطق و به صورت اقناعی با آن‌ها صحبت کرد، بنابراین یکی از نیاز‌های فرهنگی امروز دانشجویان، دریافت پاسخ‌های مستدل و مستند و دقیق درباره سوالات و شبهات اعتقادی و دینی است که هم می‌توان امواج رسانه‌ای دشمن را خنثی کند و هم پایه‌های اعتقادی و رفتاری دانشجویان را که مدیران فردای کشور هستند، مستحکم کند».

محمدی همچنین یادآور می‌شود: «دلگرم شدن نسبت به آینده و جلوگیری از رواج روحیه نا امیدی و یأس نسبت به آینده، در بین دانشجویانی که با ده‌ها دغدغه برای امروز و فردایشان مواجه هستند، نیاز فوری و مهمی است که باید با تبیین دقیق شرایط کشور برای آنها، تامین شود».

نگاهی به سال‌های قبل و سال‌های ابتدایی انقلاب که رهبر انقلاب در قامت یک روحانی باسواد، جوان، خوش فکر و خوش مشرب در حلقه جوانان دانشجو در دانشگاه‌های مختلف، به تبیین دقیق مسائل فرهنگی و پاسخ به نیاز‌های جوانان می‌پرداختند، می‌تواند الگویی عملی از این رسالت حوزویان در قبال محیط دانشگاه، ارائه دهد.

۶ توصیه فرهنگی به دانشجویان

رهبر معظم انقلاب در همین مسیر و در راستای توجه دادن دانشجویان به نیاز‌ها و اولویت‌های فکری و فرهنگی‌شان، توصیه‌های متنوعی ارائه کرده‌اند که در ۶ محور قابل جمع‌بندی است؛

۱. تهذیب نفس.

ایشان معتقدند: «آن علمی که ما می‌خواهیم، همراه با تزکیه است... اول تزکیه است؛ تربیت دین، تربیت قرآن، تربیت اسلام، این است.»

۲. معرفت دینی.

ایشان در دیدار ۳۱ مردادماه سال ۸۹ با دانشجویان به این مسأله اشاره کرده و می‌فرمایند «مجموعه‌ی تشکل‌ها، تقویت مبانی معرفتی را جدی بگیرند تا بعد از تشکل‌ها، سر ریز بشود روی مجموع دانشجوها.» در واقع از نگاه ایشان، نیاز مهم تشکل‌های دانشجویی و عموم دانشجویان، ارتقای سطح معرفت و آشنایی با مبانی اسلام و آموزه‌های دینی از طریق قرآن و عترت است که انشاالله در دستور کار تشکل‌های دانشجویی قرار خواهد گرفت.

۳. بصیرت عمارگونه و استقامت مالک اشتروار.

به تعبیر رهبرمعظم انقلاب خطاب به دانشجویان «شما افسران جوان جنگ نرم هستید و عرصه‌ی جنگ نرم، بصیرتی عمّارگونه و استقامتی مالک‌اشتروار می‌طلبد؛ با تمام وجود، خود را برای این عرصه آماده کنید».

۴. شناخت استکبار.

رهبر حکیم انقلاب تاکید دارند: «نظام سلطه را با تمام ابعاد و لایه‌هایش بشناسید و اهداف و راهبرد‌های واقعی آن را تحلیل کنید و برای رویارویی با آن، تمام ظرفیت‌های خودتان را به‌کار گیرید و در این مسیر به وعده‌های خداوند اطمینان داشته باشید».

۵. تشکیلات؛ معبد یا معبود؟

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره مسئله فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی جوانان دانشجو نیز یادآور شده‌اند: «تشکیلات می‌تواند معبد باشد، ولی مبادا تبدیل به معبود گردد؛ اصول و ارز‌ش‌های عقیدتی و معنوی خودتان را در قالب تشکیلات حفظ، و بر صمیمیت و همدلی بین اعضا تأکید کنید».

۶. صمیمیت و همدلی.

صمیمیت، همدلی و پرهیز از رقابت دشمنانه و مخرب با همدیگر، توصیه مهم دیگر رهبرمعظم انقلاب به جوانان دانشجو برای تعالی محیط‌های دانشجویی بوده است.