مطالبات رهبر انقلاب در حوزه کتاب/ هفته کتاب چگونه باید باشد؟

پایگاه رهنما :

 اگر نگاه کلانی به مشکلات و مسائلی که فرهنگ کشور را در برگرفته داشته باشیم،‌ خواهیم دید که پاشنه آشیل فرهنگی ما فاصله مردم با کتاب و حذف تدریجی آن از سبد خرید خانوار در سال‌های گذشته بوده است؛ امری که بارها رهبر معظم انقلاب نسبت به آن هشدار داده و تقویت و پویاتر شدن آن را مطالبه کرده‌اند.

بر کسی پوشیده نیست که امروزه کتاب، به عنوان کالایی که هم بُعد فرهنگی دارد و هم جنبه اقتصادی، روزگار غربیی را می‌گذراند. آمارهای منتشر شده طی سال‌های گذشته بیانگر قرار گرفتن صنعت نشر در سراشیبی است، شمارگان کتاب به شکل غیر قابل باوری کاهش یافته، افزایش 300 برابری قیمت کتاب خرید آن را برای مردم و علاقه‌مندان به این حوزه دشوار کرده، معیشت نویسندگان و پدیدآورندگان آثار به خطر افتاده و از همه مهمتر اینکه، فضای فرهنگی کشور در رکود به سر می‌برد. 

در سال‌های گذشته با پدیدار شدن خسارت‌های ناشی از عدم انس مردم با کتاب‌، مسئولان و نهادهای مختلف برنامه‌ها و طرح‌هایی را برای ترغیب و تشویق مردم به کتاب و کتابخوانی تدوین و اجرایی کرده‌اند‌، برنامه‌هایی که رفته‌رفته گرفتار تکرار و از بازخورد مثبت دور شده‌اند. یکی از این برنامه‌ها هفته کتاب است که همه ساله آبان ماه برگزار و دستگاه‌ها و نهادهای مختلف تلاش می‌کنند برنامه‌ها و اقداماتی را به صورت مناسبتی برگزار کنند،‌ برنامه‌هایی که اغلب از سر تکلیف برگزار می‌شوند‌؛ بنابراین بدون هیچ تأثیرگذاری اجتماعی خواهند بود؛ نه مخاطبی را چندان ترغیب به کتابخوانی می‌کند و نه فرهنگ مطالعه را در جامعه رواج می‌دهد.

در عین حال وقتی به مطالبات رهبر انقلاب در سال‌های اخیر نگاه می‌کنیم‌، نقشه راه و مسیر مشخص شده است،‌ مسیری که اگر تاکنون پیموده شده بود،‌ وضعیتمان در حوزه کتاب و مطالعه با امروز متفاوت بود.

رهبر انقلاب علاوه بر مطالبات عمومی که در حوزه نشر دارند،‌ در حوزه کتاب و کتابخوانی نیز مطالبات قابل توجهی هم از جامعه مخاطبان و هم مسئولان دارند. در سال‌های گذشته رهبر معظم انقلاب مشخصاً به مناسبت هفته کتاب موضوعاتی را مطرح کرده‌اند که حالا بعد از گذشت چند سال و در ابتدای راه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت جدید می‌تواند چراغ راهی برای روشن کردن مسیر فرهنگ کتاب و کتابخوانی باشد. در آستانه بیست و نهمین دوره هفته کتاب بازخوانی این مطالبات حائز اهمیت خواهد بود که در ادامه می‌توانید بخشی از بیانات معظم‌له را بخوانید:

اختصاص بودجه برای تولید کتاب‌های مفید

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید بخش مهمی از بودجه و امکانات خود را به تولید کتاب‌های مفید و مبتنی بر اهداف فکری اسلامی اختصاص دهد و میدان را برای افراد مستعدی که توانایی تولید فکر و نوشتن کتاب دارند، باز کند و نیروهای توانمند را برای انجام ویرایش، بررسی و نظارت در امر تبدیل کتاب‌های متوسط به کتاب‌های عالی و ممتاز به کار گیرد و به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کند که مردم بتوانند از تمامی وقت‌های اضافی خود برای خواندن کتاب استفاده کنند.

 جلوگیری از نفوذ فساد در جسم و فکر و جان یکایک شهروندان جامعه، یک وظیفه مهم دولت است و بر اساس این مسئولیت، دولت نمی‌تواند اجازه دهد استعداد و موجودی یک انسان که متعلق به مجموعه یک کشور و یک ملت است تضییع و فاسد شود. بنابراین در زمینه نشر کتاب، تمامی حق به نویسنده منحصر نمی‌شود، بلکه حق بالاتری نیز وجود دارد که متعلق به انبوه خوانندگان کتاب است و با تکیه بر همین مبنای روشن، مسئله بررسی کتاب به عنوان یک کار مهم، ضرورت پیدا کرده است.

توصیه به ممیزان برای دوری از تنگ‌نظری‌، کج‌فهمی و بدسلیقگی

بررسی کتاب، کار درستی است و گفت‌وگو و تفاهم مسئولان این کار با ناشران، مترجمان و مؤلفان کتاب نیز اقدامی پسندیده است که باید استمرار پیدا کند. کسانی که مسئولیت این کار را بر عهده دارند باید افرادی با صلاحیت و دارای فهم و ذهنیت قوی باشند و برای انجام این وظیفه مهم، قصد قربت کنند و تنگ نظری، کج‌فهمی، بدسلیقگی و تحمیل سلیقه خود بر دیگران نیز نباید وجود داشته باشد.(دیدار اعضای شورای فرهنگ عمومی کشور و مجریان ستاد مرکزی مراسم هفته کتاب با رهبر انقلاب سال 75)

تأکید رهبر انقلاب بر انس هر چه بیشتر مردم با کتاب و کتابخوانی برکسی پوشیده نیست‌، تا جایی که معظم‌له کتابخوانی را یک وظیفه دینی برشمرده‌اند:

کتابخوانی وسیله‌ای برای آراستن شخصیت خویش

امروز کتابخوانی‌ و علم‌آموزی‌ نه‌ تنها یک‌ وظیفه‌ ملی‌، که‌ یک‌ واجب‌ دینی‌ است‌. از همه‌ بیشتر، جوانان‌ و نوجوانان‌، باید احساس‌ وظیفه‌ کنند، اگر چه‌ آنگاه‌ که‌ انس‌ با کتاب‌ رواج‌ یابد، کتابخوانی‌ نه‌ یک‌ تکلیف‌، که‌ یک‌ کار شیرین‌ و یک‌ نیاز تعلل‌ناپذیر و یک‌ وسیله‌ برای‌ آراستن‌ شخصیت‌ خویشتن‌، تلقی‌ خواهد شد، و نه‌ تنها جوانان‌، که‌ همه‌ نسل‌ها و قشرها از سردلخواه‌ و شوق‌ بدان‌ رو خواهند آورد.

گرامیداشت نویسندگان و ناشران

لازم‌ است‌ آن روی‌ این‌ سکه‌ زرین‌ نیز مورد توجه‌ قرار گیرد، نویسندگان‌ و مترجمان‌ و فراهم‌‌آوردگان‌ کتاب‌، اینان‌ کاری‌ با ارزش‌ و پاداشی‌ بزرگ‌، در کنار مسئولیتی‌ سنگین‌ دارند. در جامعه‌ کتابخوان‌، پدیدآورنده‌ کتاب‌ و عرضه‌‌کننده‌ آن‌ باید گرامی‌ داشته‌ شود و او نیز باید کار خود را با عنایت‌ به‌ تأثیر و اهمیت‌ آن‌ انجام‌ دهد. غذای‌ فکر و روح‌، باید سالم‌ و مقوی‌ عرضه‌ شود و آن کس‌ که‌ جز این‌ عمل‌ کند، خطا یا جنایتی‌ بزرگتر از عرضه‌ کننده‌ مواد غذائی‌ ناسالم‌ یا بی‌مایه‌، مرتکب‌ شده‌ است‌.

هفته کتاب باید روزی نو،‌ کاری نو و امیدی نو در موضوع کتاب باشد

امیدوارم‌ مسئولان‌ عزیز در وزارت‌ ارشاد و دیگر دست‌اندرکاران‌ گرامی‌ ترویج‌ و تسهیل‌ کتاب‌ و کتابخوانی‌ با فرار رسیدن‌ این‌ هفته‌، روزی‌ نو و کاری‌ نو و امیدی‌ نو درباره‌ این‌ موضوع‌ مهم‌ و حیاتی‌ پدید آورند و ما در آینده‌ای نزدیک‌، نشانه‌های‌ این‌ همه‌ را در پیش‌ روی‌ خود ببینیم‌. (پیام به مناسبت آغاز هفته کتاب ـ چهارم‌ دی‌ 1372).

اگر روزی در همه زمینه‌های مورد نیاز، کتاب کافی به لحاظ عنوان و تعداد، در دسترس باشد و مردم بتوانند سوال‌های خود را در کتاب‌ها بیابند، شرایط متفاوت با وضع امروز در کشور خواهیم داشت، چرا که هر جا با کتاب سر و کاری هست، از لحاظ کیفیت روحی و وضع فکری، تفاوت محسوسی وجود دارد.

لزوم افزایش قدرت انتخاب مردم در حوزه کتاب

در زمینه‌هایی که کمبود کتاب وجود دارد، باید با تشویق کسانی که آمادگی تألیف و نشر را دارند، زمینه لازم برای رفع این کمبود فراهم شود، تا کتاب وزین و متقن به میزان کافی در دسترس قرار گیرد و قدرت انتخاب برای مردم به وجود آید.

نظارت بر کتاب، به مفهوم ایجاد محدودیت برای دانشمندان، اصحاب فکر و آدم‌های کارآمد نیست، واقعیت موجود در بازار کتاب، نشانگر این حقیقت است، لیکن بحث، جلوگیری از رهزنی اندیشه و اخلاق است.

هر چند بهترین راه در ایفای این مسئولیت، عرضه فکر درست و هدایتگر در برابر فکر غلط و رهزن است، لیکن در صورت نبود امکان کافی در این زمینه، باید به فکر علاج بود، و اهمیت امر نظارت از همین جا روشن می‌شود؛ هر چند که در این زمینه، ضرورت پرهیز از تنگ نظری و اعمال سلیقه نیز، امری بدیهی است.

البته در مورد کتاب‌هایی که با هدف ایجاد انحراف اخلاقی در جامعه، به‌ویژه در قشر جوان، نوشته می‌شود، علاج کار تنها حساسیت و جدیت بخش نظارت بر کتاب است و امکان جبران پس از نشر آن وجود ندارد. اگر ما به گسترش کتاب می‌اندیشیم، باید به فکر سالم‌سازی هم باشیم. (دیدار وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و دست‌‌اندرکاران برگزاری هفته کتاب با رهبر انقلاب).