دوئل کرد‌ها بر سر ریاست کاخ السلام؛ زمینه‌ها، گزینه‌های اصلی و چشم‌انداز پیش‌رو

هم‌راستای با بحران پساانتخاباتی در مرکز و جنوب عراق، صحنه سیاسی اقلیم کردستان نیز پس از اعلام نتایج انتخابات پارلمانی ۱۰ اکتبر ۲۰۲۱ (۱۸ مهر ۱۴۰۰) به میدان تقابل و دوئل جریان‌های اصلی تبدیل شده است. هر چند در شمال عراق، برخلاف مناطق جنوبی صحت آراء و شائبه تقلب به شکلی جدی مطرح نمی‌باشد، اما اکنون شاهد هستیم که احزاب سیاسی پیروز در انتخابات، بر سر تقسیم مناصب و قدرت در بغداد به ویژه در ارتباط با مساله معرفی رئیس‌جمهور جدید با اختلاف‌نظر جدی مواجه شده‌اند.

حزب اتحادیه میهنی همچنان کرسی ریاست جمهوری را سهم مشروع خود از قدرت می‌داند، اما در مقابل حزب دموکرات با تاکید بر اینکه بیشترین کرسی‌ها را در میان کرد‌ها کسب کرده، معتقد است که می‌بایست آن‌ها قدرت را در کاخ السلام در دست داشته باشند. در چنین وضعیتی اکنون این مساله مطرح شده که زمینه‌های تنش میان این دو حزب در ارتباط با مساله ریاست جمهوری چه بوده و احتمال کدام شخصیت‌های سیاسی بر سر تصدی این منصب در بغداد رقایت خواهند کرد؟

زمینه‌های اختلاف‌نظر حزب دموکرات و حزب اتحادیه میهنی بر سر ریاست جمهوری

طرح مجدد تنش بر سر تصدی کرسی ریاست جمهوری در بغداد میان دو حزب اصلی کردی در شرایطی است که در انتخابات اخیر پارلمانی این کشور، حزب دموکرات کردستان عراق به ریاست «مسعود بارزانی» موفق به کسب ۳۳ کرسی شده، اما ائتلاف کُردی موسوم به «تحالف کردستان» (حاصل همپیمانی حزب اتحادیه میهنی کردستان و حرکة التغییر (گوران))، ۱۶ کرسی و حزب کُردی نسل نو یا «حرکة الجیل الجدید» به ریاست «شاسوار عبدالواحد» ۹ کرسی پارلمانی را کسب کرده است.

در این میان همانند دوره قبلی انتخابات پارلمانی عراق در سال ۲۰۱۸ دو حزب اتحادیه میهنی کردستان به رهبری بافل طالبانی و دموکرات کردستان عراق به رهبری مسعود بارزانی، با چالش و اختلاف‌نظر مواجه شده‌اند. از یک سو، حزب اتحادیه بر این باور است که ریاست بر کاخ السلام، سهم سنتی این حزب از تقسیم قدرت در اقلیم بوده و تحت هر شرایطی یکی از اعضای این حزب می‌بایست این منصب را در اختیار داشته باشند.

اما در سوی مقابل، بر خلاف مواضع حزب اتحادیه میهنی، حزب دموکرات کردستان عراق بر این باور است که قاعده تقسیم قدرت بر مبنای ریاست اقلیم برای آن‌ها و ریاست جمهوری در بغداد برای اتحادیه، حاصل توافق استراتژیک میان دو رهبر کاریزماتیک کرد‌ها یعنی جلال طالبانی و مسعود بارزانی بوده که بعد از وفات مام جلال، تاریخ انقضای آن به اتمام رسیده است. از دیدگاه آن‌ها با توجه به تغییرات در معادلات قدرت و جایگاه هر یک از احزاب در انتخابات پارلمانی عراق، دیگر نمی‌توان بر اساس معادله پنجاه – پنجاه، سیاست‌ورزی ادامه داشته باشد.

رهبران این حزب بر این امر انگشت می‌گذارند که تمامی احزاب کردی در اقلیم کردستان نتوانسته‌اند، در مجموع به اندازه ۳۳ کرسی آن‌ها رای کسب کنند لذا اینکه آن‌ها مهم‌ترین منصب اختصاص داده شده به کرد‌ها را در اختیار داشته باشند، یک حق مسلم است. حزب دموکرات این موضوع را طرح می‌کند بعد از وفات جلال طالبانی در سال ۲۰۱۷ دیگر هیچ مبنایی برای حرکت در مسیر گذشته باقی نمانده و می‌بایست در همان سال ۲۰۱۸ فواد حسین، نامزد آن‌ها به عنوان رئیس جمهور برگزیده می‌شد؛ لذا اکنون این حزب به صورت قاطعانه در پی تغییر سنت‌شکنی و ایجاد یک قاعده جدید در بغداد در نتیجه همکاری با جریان‌های اصلی پیروز در انتخابات است که بر اساس آن نامزد این حزب ریاست کاخ‌السلام را عهده‌دار باشد.

صف آرایی برهم و نچیروان در دوئل ریاست کاخ السلام

در چند هفته اخیر، بعد از اعلام نتایج اولیه انتخابات ۱۰ اکتبر اعضای بلندپایه دو حزب اتحادیه میهنی و حزب دموکرات کردستان، در اظهاراتی مختلف از آینده کرسی ریاست جمهوری سخن به میان آورده‌اند. اعضای حزب دموکرات دائما بر تغییر معادله و انتصاب یکی از شخصیت‌های وابسته به این حزب سخن به میان آورده و اعضای حزب اتحادیه میهنی از معرفی مجدد برهم احمد صالح، رئیس‌جمهوری فعلی عراق، برای تصدی ریاست کاخ السلام سخن به میان می‌آورند.

در این میان یکی از مسائل مطرح شده این است که حزب دموکرات استانداری کرکوک را به ریاست مجدد کاخ السلام از سوی حزب اتحادیه میهنی پیشنهاد داده، اما این موضوع از سوی رهبران حزب اتحادیه مورد مخالفت قرار گرفته است. در واقع، رهبران این حزب معتقدند که افتادن استانداری کرکوک به دست دموکرات‌ها، نفوذ این حزب در میان کرد‌ها را افزایش خواهد داد و در بلندمدت موجب وارد کردن ضربه بزرگ به پایگاه آراء این حزب خواهد شد.

با این اوصاف، اکنون دو گزینه جدی در میان کرد‌ها برای تصدی منصب ریاست جمهور مطرح است. بر خلاف دوره قبلی در سال ۲۰۱۸ که حزب دموکرات، یکی از رهبران درجه دوم خود را برای ریاست بر کاخ السلام معرفی کرده بود در شرایط کنونی به نظر می‌رسد قصد دارد نچیروان بارزانی، رهبر دوم حزب را به پارلمان عراق معرفی کند. از نگاه این حزب، نچیروان در میان شهروندان و احزاب عراقی از محبوبیت و مقبولیت ویژه برخوردار بوده و پس از موفقیتش در اداره امور منطقه کردستان، می‌تواند در بغداد مورد پذیرش قرار بگیرد.

چشم‌انداز پیش‌رو

مع الوصف در آینده نزدیک می‌توان دوئل نفس‌گیر میان برهم احمد صالح و نچیروان بارزانی دو تکنوکرات برجسته کرد را شاهد بود. با توجه به تعداد کرسی‌ها و نیز ائتلاف احتمالی حزب دموکرات با مقتدی صدر و محمد الحلبوسی، این امر محتمل به نظر می‌رسد که نچیروان از شانس بالایی برای در هم شکستن قاعده سنتی تقسیم قدرت در میان کرد‌های عراق برخوردار باشد. با این وجود، حزب اتحادیه میهنی کردستان نیز از قدرت تغییر معادلات برخوردار بوده و می‌تواند در چند ماه آینده معادلات را به نفع خود تغییر بدهد. حتی این احتمال نیز وجود دارد که سازش بر سر منصب استانداری کرکوک، معادلات را در بغداد تغییر بدهد و برهم صالح مجددا به عنوان رئیس کاح السلام برگزیده شود.